Van wadi tot waterberging: Climate Walk door de Rivierenbuurt

HvA draagt bij aan klimaatbestendige stad

25 mei 2022 15:34

Op je luchtbed door de straten peddelen: in de zomer van 2014 was dat de realiteit voor bewoners van de Rivierenbuurt in Amsterdam. Door hevige buien, waarbij tot wel negentig millimeter regen viel, stonden verschillende straten onder water. Nu de klimaatverandering vaker leidt tot extreme buien, kampt de wijk regelmatig met wateroverlast. Daarom doet de Hogeschool van Amsterdam (HvA) op meerdere plekken in de buurt onderzoek naar klimaatbestendige maatregelen. Hoe die eruit zien, vertelde Nick van der Lee, onderzoeker klimaatadaptatie bij de HvA, tijdens een Climate Walk. Een verslag aan de hand van drie locaties.

Locatie 1: waterdoorlaatbare bestrating in de Kromme Mijdrechtstraat

In de Kromme Mijdrechtstraat haalt Van der Lee een pot met water tevoorschijn, die hij leeg giet op de stenen. Het water verdwijnt in hoog tempo door de bestrating, met dank aan de Zeer Open Afval Keramiek-klinker. Deze steen werkt als een spons die water opneemt, vasthoudt en weer doorlaat. Onder de bestrating ligt een AquaBASE-fundering, die zorgt dat het water wordt opgevangen. Zowel de klinkers als de fundering bestaan uit circulaire materialen.

Het systeem heeft meerdere voordelen, legt Van der Lee uit. ‘Door de berging onder de weg is er een grotere capaciteit om regen op te vangen, waardoor wateroverlast op straat wordt beperkt. Daarnaast helpt het om het bodemvocht aan te vullen, doordat het water vanuit de berging langzaam de grond in loopt. Dat is niet alleen goed voor het groen in de straat, ook zorgt het ervoor dat niet alles naar de waterzuivering stroomt, zodat die wordt ontlast.’

In het project De waterbergende weg doet de HvA vanuit het lectoraat Water in en om de stad onderzoek naar de optimalisatie van waterdoorlaatbare wegen. Daarbij richten Van der Lee en zijn collega’s zich onder meer op het functioneren van het systeem over een langere periode. ‘Een factor waarmee we in deze straat bijvoorbeeld rekening moeten houden is het bladafval van de vele bomen’, vertelt de onderzoeker. ‘Dat kan in de poriën van de stenen terechtkomen, waardoor ze dichtslibben en de waterdoorlaatbare werking vermindert. Daarnaast zie je hier en daar al spoorvorming van auto's. Dat is vreemd, want de straat is vorig jaar pas aangelegd. De vraag is dan ook hoe dat komt. In Limburg is een vergelijkbare weg aangelegd, maar daar is geen spoorvorming te zien, terwijl hij er langer ligt. Het is dus interessant om deze twee locaties te vergelijken.’

De Kromme Mijdrechtstraat met waterdoorlatende weg

Locatie 2: wadi’s op het Merwedeplein

In het project Blauwgroene oplossingen brengt de HvA samen met consortiumpartners de kansen en risico’s van diverse klimaatadaptieve voorzieningen in kaart. Doel is om gemeentes te ondersteunen bij het klimaatbestendig inrichten van steden. Ook wadi’s vallen hieronder. Dit zijn verlaagde groenstroken met beplanting, bedoeld om regenwater tijdelijk te kunnen bergen. Van der Lee wijst op vier wadi’s die op het Merwedeplein zijn aangelegd. ‘Als het hard regent, stroomt het regenwater over de straat naar de wadi. Daar wordt het tijdelijk opgevangen en trekt het na de bui in de grond. Zo functioneren de wadi’s als extra regenwaterbuffers en beperken ze de verdroging. Daarnaast verdampen de planten het water, wat voor een lichte verkoeling zorgt.’

De wadi’s op het Merwedeplein zien er mooi uit, vol bloeiende planten en bloemen. Toch geldt dat volgens Van der Lee niet voor alle wadi’s. ‘De eerste generatie werd aangelegd als grasveld. Dat ziet er niet alleen saaier uit, ook is het minder goed voor de biodiversiteit om alleen gras te gebruiken. Bovendien laat een grasveld water minder snel door dan de dieper wortelende beplanting die we hier zien.’

Een wadi op het Merwedeplein

Locatie 3: waterberging onder de trambaan van de Rooseveltlaan

In de Rooseveltlaan is, net als in de Kromme Mijdrechtstraat, een waterbergende weg aangelegd. Wel is er een belangrijk verschil tussen de twee straten: in de Rooseveltlaan bestaat de weg niet uit Zeer Open Afval Keramiek-klinkers, maar gewoon uit asfalt. Vanwege de zware trams en het overige drukke verkeer is namelijk besloten om geen infiltratie via het oppervlakte van de weg toe te passen, maar is gekozen voor twee andere systemen. Het regenwater wordt afgevoerd via roosters in de straat en komt vervolgens ofwel via plastic infiltratiekratten, of via infiltratiebuizen in de waterberging terecht.

De waterberging bestaat onder meer uit brokken kalksteen, basalt en lavasteen, legt Van der Lee uit. ‘Dit zijn steensoorten met een hoog poriegehalte, waardoor er veel ruimte voor water in de berging is. Zo kan maar liefst veertig procent van de ruimte onder de weg water bergen. Pas als de waterberging helemaal vol is, wordt het afgevoerd naar het riool.’ Waternet vergelijkt momenteel de systemen met de infiltratiekratten of infiltratiebuizen om te bepalen welke van beide de voorkeur heeft.

Onder de trambaan op de Rooseveltlaan bevindt zich een waterberging

Tot slot: wadi of waterbergende weg?

Welke oplossing om hevige regenval op te vangen heeft de voorkeur: de wadi of de waterbergende weg? ‘Meer groen, zoals bomen of wadi’s, hebben de voorkeur’, zegt Van der Lee. ‘Maar als dat niet kan, zijn waterdoorlatende wegen ook een goede optie. Het aanleggen van groen is vaak de goedkoopste oplossing, die bovendien de meeste positieve neveneffecten oplevert. Het aanpassen van de infrastructuur is ingewikkelder en duurder, maar uit onderzoek blijkt dat ook dat in de meeste gevallen opweegt tegen de financiële gevolgen van de schade die anders kan ontstaan.’

Water in en om de stad

Vanwege klimaatveranderingen worden steden natter, heter en droger. Hoe kunnen steden klimaatbestendig worden? En kan klimaatadaptatie een kans zijn om de inrichting en het functioneren van de stad te verbeteren, zelfs wanneer vanwege de crisis weinig geld beschikbaar is? Daarnaast leiden de klimaatveranderingen tot vraagstukken ten aanzien van de waterveiligheid. Landelijk is de toon gezet voor grootschalige maatregelen. De HvA onderzoekt in het lectoraat Water in en om de stad hoe dat vertaald kan worden voor de Amsterdamse regio.