Gebruik en interpretatie van vingersporen in de strafrechtketen
Van plaats delict tot rechtszaal: meer inzicht in huidige praktijk voor innovatie in de toekomst
ProjectMet het project ‘Vingersporen in de strafrechtketen’ wordt getracht meer inzicht te krijgen in het huidige gebruik en de interpretatie van vingersporen als bewijs binnen de strafrechtketen. Het doel is om met deze informatie nieuwe methoden en technieken efficiënter toe te passen in de toekomst. ‘Voordat we kunnen innoveren moeten we eerst evalueren. Hoe gaat het nu, en waar is behoefte aan vanuit de praktijk? Dit project, uitgevoerd voor en samen met de praktijk, biedt hier inzicht in,’ aldus promovendus Elmarije van Straalen.
Je laat constant vingersporen achter op alles wat je met je vingers aanraakt. Zo ook op een plaats delict. De politie gebruikt deze sporen om een strafbaar feit te reconstrueren: wat heeft hier plaatsgevonden en wie waren hierbij betrokken? In het project wordt gekeken naar welke sporen meegenomen worden vanaf een plaats delict, hoe deze sporen worden onderzocht en wat de rol is van de sporen bij het oplossen van een zaak. Daarbij is ook belangrijk: begrijpt iedereen die met het bewijs werkt wat de waarde ervan is? Dit onderzoek draagt bij aan het versterken van de praktijk van opsporing en vervolging.
Onderzoeksprojecten binnen vingersporen in de strafrechtketen
Alle stappen die vingersporen doorlopen als bewijs in de strafrechtketen worden onderzocht: van het plaats delict onderzoek, het vergelijkend onderzoek (wie is de donor van een vingerspoor), het opsporingsonderzoek, tot uiteindelijk de bewijsvoering in de rechtszaal.
Forensische beslismomenten
Voor, tijdens en na het plaats delict onderzoek worden constant beslissingen genomen, onder andere: Is er sprake van een plaats delict? Waar gaan we zoeken? En welke sporen nemen we mee? Deze studie geeft informatie over de sporen die worden geselecteerd en sporen die mogelijk worden gemist door genomen beslissingen, en de daarbij behorende consequenties voor de selectie van bewijs tijdens het onderzoeksproces. Hiervoor zijn plaats delict onderzoeken geobserveerd en interviews afgenomen met de professionals die de onderzoeken uitvoeren.
Begrip van forensische conclusies
Rapportages over forensisch bewijs kunnen verschillende soorten conclusies bevatten, uitgedrukt in cijfers of woorden. Maar, hoe worden deze conclusies beoordeeld door de professionals die ermee werken? Om dit te onderzoeken is een groot online-onderzoek opgezet waarvoor forensisch onderzoekers en tactisch rechercheurs van de politie, officieren van justitie, strafrechtadvocaten en rechters zijn gevraagd om forensische rapportages te beoordelen. In deze rapportages staan forensische conclusies die verschillen in bewijskracht en formulering; conclusies die ook in de huidige praktijk worden gebruikt.
In een tweede onderzoek zijn dezelfde rapportages voorgelegd aan Rechten studenten en studenten Forensisch Onderzoek. Dit tweede onderzoek maakt het mogelijk om professionals en studenten met elkaar te vergelijken en zo te onderzoeken wat het effect van ervaring is. De uitkomsten van dit onderzoek worden gebruikt bij het ontwikkelen van forensische rapportages, conclusies en onderwijs.
Rol van vingersporen in opsporing en vervolging
Om te achterhalen welke rol vingersporen spelen in het opsporingstraject en uiteindelijk de rechtszaal, worden opsporingsdossiers en strafrechtelijke vonnissen geanalyseerd. Hierbij wordt gekeken naar informatie over het vingersporen (dactyloscopisch) bewijs zelf en omstandigheden van het delict. Er wordt onderzocht hoe dit type bewijs bijdraagt aan het vinden van verdachten en het reconstrueren van het delict. Daarnaast wordt gekeken naar hoe de officier van justitie, de advocaat van de verdachte en de rechter het dactyloscopisch bewijs meenemen in hun overwegingen en beslissingen.
Resultaten en publicaties
Alle onderzoeken worden in 2020 beschreven en gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en uiteindelijk gebundeld in het proefschrift van PhD-onderzoeker Elmarije van Straalen. Omdat de praktijkgerichtheid van het onderzoek erg belangrijk is, worden de uitkomsten van de onderzoeken middels presentaties en publicaties gedeeld met de politie, het openbaar ministerie, de rechtspraak en alle overige partijen die te maken hebben met vingersporen als bewijs.
Studenten helpen mee
Studenten van de HvA, Vrije Universiteit en Politieacademie hebben meegewerkt aan het onderzoek. Zij hebben strafzaken en opsporingsdossiers geanalyseerd en hier ieder een eigen scriptie over geschreven. De door hun gecodeerde data worden uiteindelijk gebruikt in onderzoek naar de rol van vingersporen in opsporings- en strafzaken. Het is belangrijk om de uitkomsten van het onderzoek te delen met de forensische professionals van de toekomst: de studenten van de opleiding Forensisch Onderzoek. Daarom wordt waar mogelijk de verworven kennis van het gehele onderzoek geïmplementeerd in de lesstof.
Partners van vingersporen in de strafrechtketen
In het overkoepelende project Vingersporen, de bron en verder zijn de HvA, het Nederlands Forensisch Instituut, de Vrije Universiteit en de politieacademie de samenwerkende partners.
De andere onderzoekslijnen binnen het project Vingersporen, de bron en verder:
