De waarde van organisch afval (Re-Store)

Er zijn allerlei manieren om organisch afval decentraal te verwerken, zoals wormenhotels, voedselfietsen en composteerinstallaties. Bedrijven en gemeenten zijn echter terughoudend om deze te implementeren of op te schalen. Redenen hiervoor zijn dat regelmatig additionele kosten gemaakt moeten worden en dat de effecten onduidelijk zijn. De tool en simulatiemodellen van Re-Store geven opheldering door de maatschappelijke impact inzichtelijk te maken. De tool maakt door middel van een geavanceerd rekenblad de milieukundige, economische en sociale impact van afvalverwekingmethodes meetbaar. Simulatiemodellen bieden vervolgens richtlijnen om de initiatieven te optimaliseren en op te schalen.

Gebruiksvriendelijke tool voor impact

De Re-Store tool moet door initiatiefnemers en bedrijven uiteindelijk zelf gebruikt kunnen worden. Hij is daarom qua opzet zo toegankelijk en transparant mogelijk gemaakt. In de tool voeg je data toe over een eigen afvalsysteem - van type verwerking tot type brandstof en transport voor inzameling. Het maakt daarmee middels een geavanceerd rekenblad de milieukundige en economische impact van de afvalsystemen meetbaar. Om de sociale impact in te schatten is een meetmethode en enquête ontwikkeld. Bovendien brengt de tool in kaart wat nieuwe methodes opleveren wanneer het wordt opgeschaald. De Re-Store tool komt in functionele vorm open-source beschikbaar. Door deze in veel praktijksituaties toe te gaan passen, zal de tool verder uitgebreid en verbeterd kunnen worden.

Simulatiemodel voor de toekomst

Het tweede deel van het Re-Store project bestaat uit onderzoek naar stimuleringsmaatregelen om scheidingsgedrag en ketensamenwerking te bevorderen en daarmee de impact van initiatieven te vergroten. De simulatiemodellen bieden inzicht en handvatten voor het effectief inrichten van de gehele keten, van transporteurs tot leveranciers en afvalverwerkingsbedrijven. De onderzoekers willen met deze simulatiemodellen een robuuste keten presenteren, de daarbij benodigde samenwerking tussen lokale organisaties bevorderen en de circulaire transitie in grote steden optimaliseren.

Resultaten tool in vier praktijkcases

De data voor de tool is verzameld aan de hand van literatuur en via samenwerking met andere kennisinstellingen, zoals AMS en TU Delft. Daarnaast is de tool toegepast bij vier praktijkcases: voedselfietsen, wormenhotels, centrale verwerking op Java-eiland (Amsterdam) en decentrale vergisting.

Milieukundige impact

Uit het Re-Store onderzoek komt naar voren dat er in de cases geen vermindering van broeikasgassen is door het apart inzamelen en verwerken van GFE-afval ten opzichte van de oorspronkelijke situatie, waarin het GFE-afval samen met het restafval ingezameld en verbrand werd. Vermoedelijk komt dit omdat de verbranding van GFE-afval groene stroom oplevert die op dit moment grijze stroom vervangt.

Sociale impact

De sociale impact van de initiatieven is wel duidelijk aanwezig, vooral voor de wormenhotels en de voedselfiets. Lokale initiatieven brengen sociale samenhang in de wijk. Buurtbewoners komen vaker bij elkaar voor een praatje bij een wormenhotel of om elkaar te helpen met afval en compost. Daarbij zien is er ook een educatief element: stedelingen die normaal nooit GFE-afval scheiden, leren door de initiatieven in hun buurt meer over circulariteit. Ook bieden lokale initiatieven meer werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Economische impact

De tool laat zien dat financiële kosten van de initiatieven hoger zijn bij alle cases, vergeleken met ongescheiden inzameling en verbranding. Dit heeft deels te maken met de kleine schaal van de initiatieven. Om dit te ondervangen zijn er ook fictieve scenario’s gemaakt die de economische en milieukundige impact analyseren bij het op grotere schaal uitvoeren van initiatieven. Het onderzoek maakt duidelijk dat het behalen van circulaire doelstellingen niet automatisch betekent dat klimaatdoelstellingen ook gehaald worden.

Resultaten simulatiemodel in twee praktijkcases

Waar de Re-Store tool bedoeld is om laagdrempelig te kunnen gebruiken, zijn de simulatiemodellen onderdeel van een groter wetenschappelijk onderzoek. Het zelf toepassen hiervan is voor eigen situaties al snel te complex. De data voor het simulatiemodel is tot stand gekomen door gedragsliteratuur en twee casestudies rondom afvalinzameling en -verwerking: NDSM-werf en Haven-Stad. In het simulatiemodel worden de acties en interacties gemodelleerd tussen zogenaamde ‘agents’: techniek, partijen (burgers, bedrijven, overheden) en de omgeving. Aan elke agent zijn bepaalde variabelen te koppelen. Daarnaast kan er ‘gespeeld’ worden met variabelen die invloed hebben op de samenwerking. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe wetgeving of andere marktprijzen.

Communicatie en kennis essentieel

Op basis van uitgebreide simulaties met verschillende combinaties van agenten en variabelen blijkt dat betere communicatie en kennis essentieel zijn. Om lokale verwerkingsketens meer dan vijf jaar in stand te houden, is het daarnaast vooral van belang dat de processen van de afvalverwerkende partij passen bij bestaande eigen kennis, vaardigheden en bedrijfsvoering. Bij voorkeur wordt het afval aangeboden door een vrij groot lokaal netwerk van tientallen (of meer) aanbieders. Een stabiel lokaal initiatief heeft continu beschikking over enkele malen meer afval dan het verwerkingsproces minimaal nodig heeft. Het maken van meerjarige afspraken over afvalleveringen zorgt voor een stabielere keten met grotere kans op succes.

Wil je de impact-tool ook gebruiken?

In 2020-2021 wordt er verder gewerkt aan de gebruiksvriendelijkheid en de toepassing van de Re-Store impact-tool. Wil jij de tool uittesten voor jouw initiatief, bekijken wat de tool kan betekenen voor jouw organisatie of een masterclass bijwonen over de werking ervan? Neem contact op met projectleider/ onderzoeker Maarten Mulder.

De masterclasses zijn bedoeld voor professionals op het gebied van afval, initiatiefnemers rondom de circulaire economie en publieke partijen. Daarnaast is het uiteraard mogelijk om als onderzoeker of docent op dit gebied mee te doen met een masterclass.