Kenniscentrum Techniek

Week van Ons Water: ‘We moeten nú actie ondernemen’

Drie HvA-onderzoeken rond water op een rij

17 okt 2022 12:07

Van 15 t/m 30 oktober is het Week van Ons Water: een periode om het belang van water te vieren, maar ook om stil te staan bij de waterschaarste en -overvloed die de klimaatverandering wereldwijd veroorzaakt. Ook in Nederland ondervinden we hiervan steeds duidelijker de gevolgen. Hoe draagt de Hogeschool van Amsterdam (HvA) bij aan klimaatbestendige oplossingen? Drie onderzoeken rond water op een rij.

Had Nederland in 2020 nog te maken met aanhoudende droogte tijdens een bijna twee weken durende hittegolf, een jaar later zorgden overstromingen in Limburg juist voor extreme wateroverlast. Volgens Jeroen Kluck, lector Water in en om de stad bij de HvA, zullen we dit soort taferelen in de toekomst nog veel vaker zien. ‘Aan de ene kant zal het door de klimaatverandering vaker en harder gaan regenen, met grote wateroverlast tot gevolg. Aan de andere kant krijgen we steeds meer te maken met periodes van droogte, die leiden tot schade aan onder meer groen en infrastructuur.’

Oplossingen voor wateroverschot en -tekort

Deze uitdagingen vragen om klimaatbestendige oplossingen op de korte termijn. ‘Om de leefbaarheid van de stad te behouden moeten we nú actie ondernemen’, benadrukt Ted Veldkamp, docent en onderzoeker bij de HvA. Samen met Kluck en collega’s doet zij onderzoek naar slimme, technische oplossingen om problemen rond wateroverschot en -tekort op te lossen. ‘Het mooie is dat deze oplossingen twee kanten op werken. De systemen om wateroverlast op te vangen helpen namelijk ook om de droogteproblematiek tegen te gaan. Zo kun je overtollig regenwater opvangen en opslaan, zodat je het kunt inzetten in periodes van droogte.'

Benieuwd hoe dit in de praktijk werkt? Hieronder vind je drie projecten waar de HvA momenteel aan werkt.

1. De waterbergende weg

Nederlandse gemeenten hebben van de overheid de opdracht gekregen om ervoor te zorgen dat ze in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn. Dat doel kunnen ze onder meer behalen door regenwater in wegen op te vangen en op te slaan voor hergebruik. Met De waterbergende weg ondersteunt de HvA gemeenten bij het kiezen van de beste manier dat te doen. Aan innovatieve systemen om water in wegen op te vangen is geen gebrek – integendeel. Daardoor is het voor gemeenten lastig om in te schatten welk systeem in een bepaalde omgeving het beste werkt. ‘Wij helpen ze daarbij door overzicht te scheppen’, legt Veldkamp uit. ‘We vergelijken de verschillende oplossingen met elkaar en zetten de plus- en minpunten voor specifieke situaties op een rij. Een systeem kan bijvoorbeeld hoog scoren op het opvangen van water, maar alleen functioneren bij een bepaalde ondergrond en veel ruimte innemen. Die voor- en nadelen kunnen gemeenten vervolgens tegen elkaar afwegen om tot de beste keuze te komen.’

2. Blauwgroene oplossingen

Het project Blauwgroene oplossingen draait om het investeren in (bestaande) groenvoorzieningen om wateroverlast en droogte tegen te gaan. Gemeenten kunnen hiervoor bomen en parken inzetten, maar bijvoorbeeld ook een wadi aanleggen: een met grind en zand gevulde greppel of sloot die water kan vasthouden en infiltreren. ‘Net als bij het opvangen van water in wegen geldt ook hier dat gemeenten moeite hebben om te bepalen in welke klimaatbestendige voorzieningen ze het beste kunnen investeren’, vertelt Veldkamp. ‘Daarom hebben we, samen met een groep van 24 partners, een overzicht gemaakt van alle groenvoorzieningen die gemeenten kunnen inzetten. Daarnaast hebben we een toolbox ontwikkeld die ze helpt om de voor- en nadelen van de oplossingen tegen elkaar af te wegen.’

3. Resilio

Bovengenoemde projecten vinden plaats in de openbare ruimte, maar ook op particulier terrein liggen veel kansen om wateroverlast en -tekort op te vangen. Binnen het project Resilio ligt de focus op die laatste categorie, namelijk op daken. Zo heeft de HvA onderzocht hoe het aanleggen van vegetatie op daken kan worden ingezet om water op te vangen en te hergebruiken, en wat er voor nodig is om dit op grote schaal te realiseren. Daarnaast is bestudeerd of het systeem ook een positief effect heeft op zaken als hitte in de woning, waterafvoer en luchtzuiverheid.

Toekomst: stijging van de zeespiegel

Hoewel bovenstaande projecten zich met name richten op de uitdagingen waarmee we vandaag de dag te maken hebben, kijkt de HvA ook vooruit. Met het oog op de stijging van de zeespiegel zullen de onderzoekers zich dan ook steeds meer richten op het onderwerp waterveiligheid. ‘De stijging zal er uiteindelijk – vermoedelijk in de loop van de volgende eeuw – toe leiden dat een deel van ons land onder water komt te staan’, voorspelt Kluck. ‘De vraag is niet of dit gaat gebeuren, maar wanneer. Om daarop in te spelen is het cruciaal dat we nu al bepaalde strategische keuzes maken.’

Het door de HvA ontwikkelde lespakket Na ons de zondvloed spoort scholieren aan om na te denken over de gevolgen van de stijging van de zeespiegel. Daarnaast is er onderzoek nodig naar allerlei vraagstukken. Gaan we bijvoorbeeld nieuwe woonvormen ontwikkelen die zijn aangepast aan het hoge waterniveau, bouwen we enorme dijken om ons te beschermen tegen het water, of trekken we ons terug naar het oosten? Kluck: ‘Dat zijn heel interessante vraagstukken, die we moeten onderzoeken om tot een oplossing te komen. Als HvA kunnen wij daarin een belangrijke rol spelen voor onze regio.'