Bo onderzocht ontbinding op unieke begraafplaats

Begraafplaats voor onderzoek

Sinds 2017 heeft het Amsterdam UMC een begraafplaats waar onderzoekers kunnen bestuderen hoe begraven lichamen ontbinden. De stoffelijke resten zijn afkomstig van mensen die hun lichaam aan de wetenschap hebben geschonken, inclusief toestemming voor dit type studie. Voor forensisch onderzoekers is de begraafplaats van grote waarde. Door te bestuderen hoe lichamen vergaan, leren zij beter begrijpen hoe en wanneer iemand precies is overleden. Dat is cruciale informatie in strafrechtelijk onderzoek.

Ontbinding varkensvlees bestuderen

Op deze bijzondere plek mocht Bo aan de slag. ‘Ik heb op Arista bakken met samples van varkensvlees neergezet’, vertelt ze. ‘In de onderzoekwereld wordt voor dit soort experimenten vaak weefsel van varkens gebruikt, omdat het orgaanstelsel van een varken erg lijkt op dat van de mens.’ Bo begroef 24 samples in een bak met aarde en liet in een andere bak 24 samples juist bovenop de aarde liggen. Daarnaast stonden er ook monsters in het lab. Alle samples liet ze 60 dagen liggen, zodat ze de ontbinding goed kon volgen.

Moment van overlijden bepalen

Het onderzoek van Bo richtte zich op de zogeheten vluchtige organische stoffen die vrijkomen tijdens de ontbinding. ‘Die stoffen kunnen iets zeggen over het moment van overlijden’, legt ze uit. ‘Sommige stoffen komen al vrij in de eerste fase van ontbinding, andere pas veel later. Door die patronen te herkennen, kunnen we betere inschattingen maken over het tijdstip van overlijden.’

Natuurlijke situatie nabootsen

Tijdens haar onderzoek werd Bo begeleid door Brent Maagdelijn, docent-onderzoeker bij de Hogeschool van Amsterdam. ‘Door het vlees in bakken op de begraafplaats te leggen, kan het onder natuurlijke omstandigheden ontbinden’, zegt hij. ‘Zo ontstaat er een situatie die zoveel mogelijk lijkt op hoe het in de natuur gaat.’

De eerste dagen is het tijdstip van overlijden nog relatief goed in te schatten. Maar hoe langer iemand overleden is, hoe lastiger die inschattingen volgens Maagdelijn worden. ‘Door de vluchtige stoffen te analyseren van weefsel dat al twee maanden ligt te ontbinden, hopen we die schattingen preciezer te maken.'

Stoffen analyseren

Voor de analyse van het varkensweefsel gebruikte Bo een speciaal apparaat: een GC-MS, voluit gaschromatografie-massaspectrometer. Daarmee kon ze de gassen die vrijkwamen bij het ontbinden van het varkensvlees nauwkeurig scheiden en analyseren. ‘De stoffen die we vonden zeggen iets over de fase van ontbinding, en dus ook over het tijdstip van overlijden’, zegt ze.

In het verleden hebben HvA-studenten al eens vergelijkbaar onderzoek gedaan. ‘Sommige stoffen die ik heb gevonden kwamen overeen met die uit hun onderzoek of ander wetenschappelijk onderzoek. Maar ik vond ook nieuwe’, vertelt Bo. ‘Dat maakt het lastig om algemene conclusies te trekken over de stoffen die vrijkomen bij langdurige ontbinding.’

Verschillen in resultaten

Maagdelijn herkent die verschillen: ‘De omstandigheden op de begraafplaats zijn elk jaar anders. Toen we in 2023 hetzelfde experiment uitvoerden, was het najaar bijvoorbeeld erg nat. Dat heeft invloed op het ontbindingsproces. Daarnaast is het een periode heel warm geweest en hebben insecten het vlees aangetast. Ook dat beïnvloedt de resultaten.' De komende jaren wil hij met zijn studenten werken aan de verfijning van het onderzoek.

Leren in de praktijk

Voor Bo was het onderzoek intussen een goede leerschool. ‘Dit project was een van de hoogtepunten van mijn opleiding. Dat ik op de begraafplaats met het weefsel aan de slag mocht was heel leuk – zo kon ik mijn kennis uit de opleiding echt in de praktijk toepassen!’