Urban Governance and Social Innovation

“Kom uit je kantoor en werk samen met burgers”

Lectoren Reint Jan Renes en Stan Majoor over de plannen van de gemeente Amsterdam over burgerparticipatie

24 aug 2022 09:23 | Urban Governance

In het nieuwe coalitieakkoord dat PvdA, GroenLinks en D66 in Amsterdam hebben gesloten staan ambities voor onder meer de arbeidsmarkt, verduurzaming en kansengelijkheid. Wat vinden onze onderzoekers van die plannen? Vandaag: Reint Jan Renes, gedragswetenschapper en lector Psychologie voor een duurzame stad en Stan Majoor, lector Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken.

In het nieuwe akkoord blijft burgerparticipatie een belangrijk onderdeel. In het coalitieakkoord staat:

We gaan door met buurtbudgetten en buurtrechten. Op basis van de proeftuin buurtplatfomrecht onderzoeken we hoe betrokken Amsterdammers die zich willen organiseren gemeentelijke (h)erkenning krijgen. Dit draagt bij aan de mogelijkheid voor mensen op een laagdrempelige manier over bijvoorbeeld de herinrichting van hun eigen straat mee te kunnen denken.

Reint Jan Renes vindt het positief dat Amsterdamse bestuurders aangeven dat ze
meer aandacht wil geven aan betrokken Amsterdammers die zich willen organiseren. “Het versterken van de groep ‘betrokkenen’ in de samenleving die – vaak stilletjes - uit zichzelf constructief aan de slag gaan om de samenleving beter te maken, is een krachtige manier om de samenleving weerbaarder te maken tegen polarisering en ondermijning. Nu gaat er vaak onevenredig veel aandacht uit naar een kleine anti-groep die veel lawaai maakt, maar opvallend weinig constructief bijdraagt.”

De vraag hoe Amsterdam dit concreet gaat doen is gerechtvaardigd, stelt Reint Jan Renes. “Wat gaan ze nu precies doen en zijn ze in staat betrokken burgers te ondersteunen op een zodanige manier dat het ook echt versterkend werkt? Buurtbudgetten en buurtrechten creëren meer (financiële) mogelijkheden, maar zijn op zichzelf onvoldoende om daadwerkelijk het verschil te maken.”

Stan Majoor vindt het belangrijk dat de gemeente actief blijft werken aan andere manieren om de betrokkenheid van burgers bij het stadsbestuur te vergroten. “Zeker gezien de lage opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen. En inderdaad zoals Reint Jan stelt is een latent betrokken, maar niet zo mondige middengroep daarin heel belangrijk. Tegelijk vind ik de reikwijdte van bestaande democratische initiatieven vaak erg beperkt: buurtbudgetten gaan vaak naar kleine niet-controversiële plannen. Grote thema’s in de stad zoals wonen en samenleven, of hoe we de schaarse gemeentemiddelen moeten prioriteren: dat is veel spannender en daar zouden burgers veel meer bij betrokken moeten worden.”

Steun burger actief

Het is belangrijk, stelt Reint Jan Renes, dat er een visie is op het mobiliseren en praktisch ondersteunen van deze groepen. “Zoek de betrokken burgers actief op en vraag hen wat ze nodig hebben. Doe het echt samen. Recent verscheen nog een studie waaruit bleek dat subsidiering vaak bij dezelfde groepen terecht komt (wit, man en hoog opgeleid) en maar in weinig gevallen ook echt helpt de doelen te bereiken waarvoor ze zijn ingericht. Dus: kom je kantoor uit, ga de wijk in en vraag aan burgers welke kwesties spelen en wat ze nodig hebben. Ga het vervolgens ook echt met de burgers samen regelen.”

Waardering voor burgers

Stan Majoor: “Het is inderdaad belangrijk dat de gemeente veel beter gaat reageren op initiatieven van burgers. Dat begint al bij kleine dingen: burgers die meldingen doen over zaken in de openbare ruimte – en dat zijn er in Amsterdam ruim 1000 per dag – moeten het gevoel krijgen dat de gemeente hen waardeert en zaken oppakt. Volgens de Rekenkamer Metropool Amsterdam kan hier nog veel verbeterd worden. Maar ook burgers met initiatieven voor activiteiten in hun buurt, voor bijvoorbeeld een energiecoöperatie of een creatieve vrijplaats komen er nog te vaak achter dat de gemeente het heel lastig vindt dergelijke zaken te faciliteren.”

Radicale wederkerigheid

Betrokken burgers moeten door de handelingen van de gemeente het gevoel krijgen dat de gemeente het daadwerkelijk goed met ze voor heeft en het ook echt met hen samen wil doen (‘wij zijn er voor jullie’), stelt Reint Jan Renes. “De gemeente moet laten zien dat de betrokkenheid radicaal wederkerig is, dat ze de Amsterdammers actief steunt daar waar het nodig is en op de momenten dat het nodig is. Door veel meer gebruik te maken van goed georganiseerde burgerberaden waar burgers ook echt mogen meedenken over concrete maatregelen en het mandaat krijgen om veranderingen in de stad door te voeren, laat de gemeente zien dat het ze menens is wat betreft het betrekken van burgers bij hun beleid. Wat dat betreft is de ambitie in het coalitieakkoord nog wel erg voorzichtig en vrijblijvend (‘proeftuin’) geformuleerd. Betrokkenheid komt van twee kanten en uit zich in wat je doet. Dus mijn advies; minder woorden en meer daden, dan creëert de gemeente een stad waar het samen doen vanzelfsprekend is.”

“Naast soms wat schroom bij burgers om actief te worden, blijkt uit onderzoek toch dat nog vaker het probleem ligt bij de gemeente zelf”, zegt Stan Majoor. “Deze omarmt enerzijds het idee van burgerparticipatie, maar tegelijkertijd is de organisatie erg intern gericht. Ik ben dan ook benieuwd naar de verankering van de uitkomsten van toekomstige burgerberaden, want nieuwe plannen daaruit kunnen de interne gemeentelijke werkwijze onder druk zetten. Er zijn ook nog een paar ingewikkelde noten te kraken rondom de rol van de gemeenteraad als hoogste lokaal democratisch orgaan: zijn zij toeschouwer of actief betrokken en kunnen ze uitkomsten van burgerberaden overrulen?”

Mini-burgerberaad in Amsterdam

In de gemeente Amsterdam is een mini-burgerberaad opgezet rondom het thema klimaat. Associate lector Urban Governance Christine Bleijenberg (De Haagse Hogeschool) en Reint Jan Renes volgden het proces en deden hier onderzoek naar. In het pas verschenen onderzoeksrapport lees je er meer over.