Lector Stephan Ramaekers draagt gedachtengoed over

‘Omdat ik werd uitgeloot voor de studie Geneeskunde startte ik in 1978 aan de Academie voor Fysiotherapie in Heerlen’, start Stephan Ramaekers. ‘Tijdens mijn laatste jaar werd ik eindelijk ingeloot bij Geneeskunde. Maar dat viel me tegen. De studie in Maastricht was destijds vooral gericht op het opleiden van toekomstige huisartsen. Inmiddels gewend aan revalidatie waarin je langduriger en intensief met patiënten werkt aan herstel, paste een werkritme van zo’n 10 minuten per patiënt niet bij mij. Wel werd hier mijn interesse gewekt voor de totstandkoming én het effect van een diagnostische beoordeling.’

Van onderwijskundige tot lector

Later na zijn opleiding Fysiotherapie volgt Ramaekers een master Gezondheidswetenschappen en een master Onderwijskunde. Van 1998 tot 2016 werkt hij bij de Universiteit Utrecht (UU) als onderwijskundige. ‘Ik hielp bij het ontwikkelen en hervormen van opleidingen en curricula. Aan de UU, maar ook gedetacheerd bij andere universiteiten en hogescholen. Een regelmatig terugkerend onderwerp daarbij was het kritisch leren denken en besluitvorming.’

In 2011 promoveert Ramaekers op het onderwerp klinisch redeneren met het proefschrift ‘On the development of clinical reasoning; can it be taught or can it only be learned?'. Met die interesses en ervaringen start hij in 2016 als opleidingsmanager bij de opleiding Fysiotherapie van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Twee jaar later wordt hij hier ook lector Professioneel Redeneren en Gedeelde Besluitvorming in de Gezondheidszorg.

Aannames en denkfouten

Maar wat is nu eigenlijk professioneel redeneren en gedeelde besluitvorming? Ramaekers: ‘Bij professioneel redeneren draait het om de denkstappen die je als zorgprofessional maakt, bijvoorbeeld om vast te stellen wat er met iemand aan de hand is of wat de gevolgen van een ziekte zijn voor het dagelijks functioneren. Op basis daarvan stel je een behandelplan op. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het in de werkelijkheid vaak niet. Zorg op maat vergt allerlei keuzes en overwegingen én het kunnen omgaan met onzekerheden. Dat maakt het gevoelig voor aannames en denkfouten. De afgelopen jaren is de zorg bovendien steeds ingewikkelder geworden. Mensen worden ouder en hebben vaak meerdere chronische aandoeningen tegelijkertijd. Er zijn weliswaar meer technisch geavanceerde behandelmogelijkheden, maar die zijn veelal complex. Daarbij hebben we steeds hogere verwachtingen van de zorg.

Zeker bij complexe zorgvragen is het belangrijk dat zorgprofessionals goed samenwerken. Behandelplanning is nu steeds meer teamwork en resultaat van gedeelde besluitvorming. Deze manier van beslissen kent 2 kanten: de samenwerking in een team én de afstemming met een patiënt. Hoe kom je nu met verschillende professionals tot één integrale behandelaanpak? En hoe wordt de patiënt daarin goed meegenomen?

Holistisch werken of specialiseren

Onderzoek naar besluitvorming in de zorg wordt al gedaan vanaf eind jaren '50. ‘Je zou denken dat we inmiddels wel duidelijk hebben hoe dat optimaal moet. Maar de praktijk is weerbarstig. Er gaat, ondanks alle kennis en goede bedoelingen, nog steeds veel verkeerd.’ Het doel van Ramaekers lectoraat was de afgelopen jaren dan ook om besluitvorming in teams beter te begrijpen om zo de samenwerking bij complexe zorgvragen te kunnen versterken en fouten te voorkomen. Ramaekers: ‘Samen met andere zorgverleners zie en weet je meer én kom je eerder tot de beste aanpak.

Een onderzoek dat de insteek van ons lectoraat goed weergeeft, is het promotieonderzoek van Jeroen van Egmond. Hij onderzoekt hoe de complexiteit van de zorg de besluitvorming van professionals beïnvloedt. Waar lopen zij tegenaan? En hoe kunnen zij erop worden voorbereid om hun vak op een goede, gezonde manier te beoefenen? Nu zie je zorgprofessionals verschillend reageren op de huidige complexiteit en druk in de zorg. De één specialiseert zich op een onderwerp en vrijwaart zichzelf zo van problemen buiten het eigen gezichtsveld. De ander wil holistisch werken, maar raakt bekneld in de beperkende regelgeving. Wat betekent dit voor hun opleiding?

Andere promotieonderzoeken onder mijn lectoraat dragen bijvoorbeeld bij aan het vergemakkelijken van de besluitvorming van zorgprofessionals. Zo doet Tom Vredeveld onderzoek naar de samenhang tussen plasklachten en rugklachten. Janneke de Vries onderzocht hoe mentale stress en extreme lichamelijke mobiliteit blessures kunnen aankondigen.’

Overleggen en ontwikkelen

Wat Ramaekers de afgelopen jaren heeft bereikt vanuit zijn lectoraat? ‘Ons onderzoek paste perfect in een maatschappelijke kentering. Er is breder dan de zorg steeds meer aandacht voor interprofessioneel samenwerken en gedeelde besluitvorming. Om studenten hierop voor te bereiden, is er in een unieke samenwerking van de HvA met de UvA bijvoorbeeld de leerlijn Interprofessioneel onderwijs (IPE) opgezet. Waarin studenten verpleegkunde, geneeskunde en de paramedische opleidingen samen optrekken en behandelplannen maken.

Interprofessionele besluitvorming is ook in de master Performance, Sport & Health een pijler van het onderwijs. Met het project Gezond ouder worden in je eigen leefomgeving kijken we met oudere bewoners van de wijk Nellestein in Amsterdam-Zuidoost welke initiatieven hen ondersteunen en eventueel zorgprofessionals ontlasten.’

Samen dragen

Per 1 augustus gaat Ramaekers met pensioen. Of zijn lectoraat wordt voortgezet? ‘Niet in dezelfde vorm, maar het gedachtengoed wordt doorgezet in het nieuwe lectoraat Fysiotherapie - Bewegen naar Preventieve Zorg. Wat ik daarbij hoop? Dat er een nieuw profiel ontstaat voor moderne zorgprofessionals, waarmee zij beter voorbereid worden op de huidige uitdagingen en langdurig gezond kunnen werken in hun vakgebied. Omdat ze weten wat er van ze verwacht wordt én omdat ze hun verantwoordelijkheid samen dragen.’