Europees onderzoek naar succesfactoren van buurtgerichte aanpak

Het project ABCitiEs (ABCitiEs | Interreg Europe) gaat over Area Based Collaborative Entrepreneurship, oftewel buurtgerichte samenwerkingsverbanden van ondernemers, omwonenden en andere betrokken partijen. Het Centre of Expertise Urban Governance and Social Innovation was leadpartner van het onderzoek en voert dit uit in nauwe samenwerking met de gemeente Amsterdam en vier andere Europese steden: Zagreb, Vilnius, Manchester en Athene.

Data verzamelen

Doel van het onderzoek is om overheid in staat te stellen om lokale ondernemerscollectieven (blijvend) tot bloei te helpen komen. Met ondernemerscollectieven bedoelen we bijvoorbeeld samenwerkende ondernemers in een winkelstraat of rondom een plein, een initiatief op het gebied van logistiek of energievoorziening of een kunstenaarscollectief.

Leren van elkaar en met elkaar stond in dit onderzoeksproject centraal. Hiervoor werd data via observaties, interviews en via kennisbijeenkomsten verzameld met stakeholders: zowel lokaal als Europees. De onderzoekers keken hierbij niet alleen naar de dynamiek tussen de collectieven en de overheid, maar ook naar de dynamiek binnen het collectief.

Het onderzoek wordt gesubsidieerd door Interreg Europe, een door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling gefinancierde organisatie die interregionale samenwerking ondersteunt.

Case studies

De onderzoeksfase vond plaats van 2018-2020. In deze fase onderzocht elke Europese partner regio meerdere cases. In Amsterdam onderzocht de HvA er vier: De Knowledge Mile, Geef om Jan Eef, Plein 40-45 en Noorderpark Onderneemt.

De resultaten van de onderzoeksfase van het project zijn terug te lezen in het ABCitiEs policy evaluation report.

Onderzoek in vier steden

In de daaropvolgende implementatiefase, die duurde van 2020 tot 2022, gingen de Europese steden aan de slag met de in het policy evaluation report uit 2020 voorgestelde actieplannen voor het gerichter stimuleren van ondernemerscollectieven. Dat was mede door de coronacrisis een behoorlijke uitdaging. De belangrijkste lessen die gemeenten en collectieven tegenkwamen tijdens deze fase zijn gepresenteerd tijdens de ABCitiEs online eindbijeenkomst op 23 februari 2022. Hier gingen ondernemers, onderzoekers en beleidsmakers met elkaar in gesprek over de doorwerking van de actieplannen.

De belangrijkste lessen die tijdens het eindbijeenkomst naar voren kwamen, waren:

Kansen

• Vertrouwen: op veel gebieden, maar vooral in Vilnius en Athene, is het opbouwen van vertrouwen nog steeds een grote uitdaging, zowel tussen ondernemers onderling als tussen ondernemers en gemeenten.
• Timing: timing is cruciaal om succesvol gezamenlijk veranderingen te realiseren, maar momentum is niet gemakkelijk te creëren. Gemeenten zijn eerder geneigd plannen en initiatieven te ondersteunen die aansluiten bij urgente stedelijke vraagstukken, dus het is belangrijk om daar als collectief op in te spelen.
• Complexe aard van plaatsen: met plaatsen wordt bedoeld mensen en gemeenschappen die in wisselwerking staan met elkaar en met objecten (zoals wegen, gebouwen en parken) binnen een reeks van stedelijke omgevingen of contexten. Complexe socio-technische systemen (stedelijk, transport) zijn moeilijk te analyseren en vereisen een begrip van het hele systeem.
• Gefragmenteerde aard van beleidsontwikkeling en -uitvoering: er moet meer aandacht zijn voor de institutionele cultuur van het lokale bestuur op een hoger niveau, die momenteel te gefragmenteerd is. Er is capaciteit nodig om samenwerking tussen gemeentelijke afdelingen te bevorderen, maar ook vaardigheden en competenties om effectief plaatsgebonden leiderschap te leveren.

Uitdagingen

• Inclusiviteit van collectieven: plaatsen omvatten mensen en gemeenschappen die met elkaar en met hun omgeving interacteren. Zorg ervoor dat deze gemeenschappen inclusief zijn en betrek deze mensen bij het besluitvormingsproces.
• Werk met verschillende scenario's: zorg voor een plan B en C om de vaart erin te houden.
• Aandacht voor skills en trainingen schenk aandacht aan vaardigheden en vorming voor iedereen die zijn of haar buurt positief willen veranderen, of het nu als intermediair is of als ondernemer of inwoner. Leiderschap, communicatie, management en financiële vaardigheden zijn allemaal cruciaal voor het bouwen van sterke en succesvolle collectieven.
• Focus op onderling afgesproken plaatsgebonden resultaten: de resultaten moeten uiteindelijk plaatsgebonden zijn in plaats van het doel van een enkele organisatie te dienen. Een sterke focus op onderling overeengekomen plaatsgebonden resultaten kan intenties verder verduidelijken en succesvolle samenwerking verbeteren.