Steden samen vormgeven: praktische tips
Hoe zorgt de gemeente ervoor dat broedplaatsen van stedelijke vernieuwing (Marineterrein, Knowledge Mile) benaderbaar zijn voor de ‘gewone’ Amsterdammer?
In dit nieuwsbericht
- Het probleem van innovatiedistricten
- De oplossing: (economische) waarde creëren
- 5 strategische thema's om innovatiekracht te vergroten
- De praktijk: goed georganiseerde voorbeelden
- Een uitnodiging tot actie
In het kort
Innovatiedistricten in Amsterdam zijn broedplaatsen van vernieuwing; echter worden deze vaak door Amsterdammers als gesloten bolwerken ervaren. Een handboek van onderzoekers Victor Cabral en Willem van Winden biedt de gemeente Amsterdam een verzamelwerk van voorbeelden en aanbevelingen voor een betere verbinding met de stad. Via ‘Shared Value’ en vijf strategische thema’s kunnen districten, zoals Marineterrein en Knowledge Mile, opener en toegankelijker worden, en zo maatschappelijke én economische waarde creëren voor iedereen.
Wie wil weten hoe de toekomst van Amsterdam vorm krijgt, moet kijken naar de innovatiedistricten: plekken als het Marineterrein, de Knowledge Mile en het Amsterdam Science Park.
Hier werken bedrijven, kennisinstellingen en beleidsmakers samen aan de stad van morgen. Maar hoe zorgt de gemeente ervoor dat deze broedplaatsen van stedelijke vernieuwing benaderbaar zijn voor de ‘gewone’ Amsterdammer?
Onderzoeker Victor Cabral en Lector Willem van Winden doken in deze vraag en schreven een handboek vol aanbevelingen.
Het probleem: gesloten bolwerken
Sluit je ogen en stel je de stad van de toekomst voor. Zie je vliegende auto's en hypermoderne trams, of droom je van groene straten met buurtmoestuinen en volleybalveldjes? Beide visies kunnen werkelijkheid worden, maar alleen door samenwerking. En daar wringt vaak de schoen. "Veel burgers hebben het gevoel dat ze niet worden meegenomen in het proces van stadsverandering," vertelt Cabral. "Ze zien van alles gebeuren op een plek als het Amsterdam Science Park, maar de deuren lijken gesloten. Het voelt alsof die plekken 'niet voor hen' zijn."
Hoewel innovatiedistricten al heel veel doen om de buurt te betrekken, is een simpele flyer voor een meedenk sessie vaak niet genoeg om mensen echt te laten aanhaken. De outreach is te oppervlakkig en de participatie blijft laag. Een meer strategische aanpak is dus nodig.
De oplossing: (economische) waarde creëren voor iedereen
Het handboek van Cabral en Van Winden, geschreven in opdracht van de gemeente Amsterdam, biedt een routekaart. De kern van hun aanpak is het concept 'Shared Value': waarde creëren voor de partijen binnen de innovatiedistricten op een manier die tegelijkertijd waarde voor de samenleving oplevert. Voor innovatiedistricten betekent dit hun enorme potentieel inzetten voor maatschappelijke uitdagingen rond duurzaamheid, mobiliteit en gezondheid. Door de outreach – het vergroten van de zichtbaarheid en betrokkenheid – te versterken, kunnen deze districten de leefbaarheid in de omliggende wijken verbeteren en tegelijkertijd hun eigen innovatiekracht vergroten.
Dat klinkt als een mond vol; wat zijn concreet de thema’s die ze behandelen?
5 strategische thema’s om innovatiekracht te vergroten
1. Stadsproblemen oplossen
Werk samen met stadsdelen en bewoners aan concrete uitdagingen. Initiatieven als het 'Welzijnsdashboard' en de 'Amsterdam Law Hub' laten zien hoe dit leidt tot relevante oplossingen.
2. Jong talent inspireren
Zoek jongeren actief op in hun eigen omgeving met projecten als 'Jinc Bliksemstage' en 'The Urban Scientist' om hen te betrekken bij de toekomst.
3. Etaleren
Maak zichtbaar wat er gebeurt. Een goede website, zoals die van de Knowledge Mile, of een centraal aanspreekpunt helpt om het verhaal van het district te vertellen.
4. Open en toegankelijk zijn
Zorg voor een uitnodigende fysieke omgeving. Cultureel centrum CREA op de Roeterseilandcampus is een perfect voorbeeld van een plek die mensen samenbrengt.
5. Functioneren als 'living lab'
Gebruik de wijk als proeftuin. Experimenten zoals de 'Groenmarkt' en 'ParkXPark' op het Marineterrein betrekken burgers direct bij innovatie en geven de openbare ruimte een flexibele, nieuwe invulling.
De praktijk: goed georganiseerde voorbeelden
Sommige districten zijn al goed op weg. "De Knowledge Mile werkt met een bedrijveninvesteringszone (BIZ), waar partijen samen geld inleggen voor activiteiten en communicatie," legt Cabral uit. "Op het Science Park zorgt een stichting voor de verbinding, en Bureau Marineterrein doet enorm veel om de ruimte toegankelijk te maken voor iedereen." Deze voorbeelden laten zien dat een duidelijke organisatie en visie essentieel zijn voor succes.
Het handboek geeft tips over hoe innovatiedistricten zich beter kunnen profileren en communiceren, om zo transparantie te vergroten wat resulteert in een groter gevoel van betrokkenheid bij Amsterdammers. De uitdaging voor de gemeente Amsterdam ligt in het laten zien wat er gebeurt binnen zo'n innovatiedistrict en aansporen op participatie.
9 innovatiedistricten
1. Knowledge Mile
2. Amstelcampus
3. Roeterseilandcampus
4. Marineterrein
5. Amsterdam Science Park
6. Amsterdam Life Sciences District
7. Universiteitskwartier
8. Kenniskwartier/Innovation District Zuidas
9. Schinkelkwartier met De Plantijn en Nieuwe Meer
De toekomst: van idee naar implementatie
Wat gebeurt er nu met het handboek? "Het proces van innovatie is heel complex," vertelt Cabral. "Er zijn genoeg ideeën, maar de uitvoering stuit vaak op hobbels in organisatie en financiering." Het opschalen van een succesvol lokaal project is lastig, en politieke instabiliteit helpt niet mee. Als bijvoorbeeld een kabinet valt, kunnen projecten stilvallen.
"Ik zou heel graag een vervolg zien, vooral op het gebied van het burgerperspectief," zegt Cabral hoopvol. "We zitten in een netwerk met de gemeente en de districten, en we proberen nu als netwerk uitdagingen op te pakken. Het benadrukt de noodzaak van consistent beleid voor de grote maatschappelijke thema's van onze tijd."
De onderzoekers hebben aan dit project gewerkt in opdracht van de gemeente Amsterdam, maar de toepasbaarheid is (inter-)nationaal.
Een uitnodiging tot actie: tips voor innovatiedistricten
Hoewel het onderzoek in Amsterdam is geworteld, is het handboek bedoeld om iedereen die zich met stedelijke vernieuwing bezighoudt te inspireren. Het handboek Innovatiedistricten Amsterdam is een handboek met casestudy’s en aanbevelingen voor outreach – heel praktisch, met uitnodiging tot actie. We nodigen kartrekkers uit om de tips omarmen in hun eigen gebied, maar dat geldt voor alle Nederlandse innovatiedistricten die werken aan een gezonder, duurzamer en inclusievere wereld.
Ontwikkelen van een gesloten tot geïntegreerd district kost tijd en niet elke aanpak zal direct werken, toch mag het geen reden zijn om het niet te proberen. De sleutel ligt in het beginnen met het ‘laaghangend fruit’. Per slot van rekening zijn innovatiedistricten het bonkende hart van maatschappelijke verandering en dus hebben deze ook enige verantwoordelijkheid om burgers daarin te betrekken.
Een van de toegankelijkste eerste stappen is simpelweg beter ‘etaleren’. Laat de rest van de stad, via een heldere online profilering of door middel van evenementen, zien welke relevante en mooie dingen er nu al gebeuren. Vaak is de perceptie van een ‘gesloten bolwerk’ al te doorbreken door de bestaande successen en samenwerkingen zichtbaar te maken voor een breder publiek.
Dit is geen rigide blauwdruk, het presenteert een aantal ‘knoppen’ waar elk gebied aan kan draaien. Door te experimenteren met thema’s als talentontwikkeling, fysieke toegankelijkheid of de rol als ‘living lab’, kan elke campus of wijk toetsen wat wel en niet werkt binnen de eigen, unieke context. Uiteindelijk is dat de kern: proberen, leren en delen, om zo samen te bouwen aan de open en innovatieve steden van de toekomst.