Weinig oog voor buren van mensen met onbegrepen gedrag
Mensen in kwetsbare situaties die wel eens onbegrepen gedrag vertonen wonen steeds vaker in reguliere woonwijken in plaats van in een instelling. Voor de buren van deze bewoners kan dit grote gevolgen hebben. Vooral de buren die regelmatig overlast ervaren, voelen zich te weinig gehoord door professionals. Dat is een van de belangrijkste uitkomsten van een kleinschalig onderzoek dat het lectoraat Stedelijk Sociaal Werk het afgelopen jaar deed in Zaanstad en Purmerend.
Leestijd 5 minuten
Welke behoeften en rol hebben de buren bij onbegrepen gedrag?
Pamela Lucas, Ingrid Glas, Jesper Rözer en Lex Veldboer van het lectoraat verrichtten voor de Kenniswerkplaats Onbegrepen Gedrag Zaanstreek-Waterland onderzoek naar de (ondersteunings)behoeften en potentiële rol van buren en buurtgenoten van bewoners met onbegrepen gedrag. Het gaat om mensen die door een verstandelijke beperking, psychische en/of andere problemen zoals schulden (tijdelijk) de grip op het leven verliezen. De onderzoekers hielden interviews met buren in Zaanstad en Purmerend. Daarnaast interviewden zij bewoners in kwetsbare situaties en wijkprofessionals over hun ervaringen met buren in de omgang met onbegrepen gedrag.
Het onderzoek bevestigt eerder onderzoek dat buren van bewoners in kwetsbare situaties vaak nauwelijks contact hebben met deze bewoners en dat de leefbaarheid kan dalen in wijken met veel bewoners met onbegrepen gedrag. Hoewel het ook zeker vaak goed gaat, ervaren veel geïnterviewde buren overlast van bepaalde bewoners met onbegrepen gedrag. Het lijkt daarbij vooral te gaan om bewoners met een psychische stoornis en/of een drugsverslaving. Vrijwel alle geïnterviewde buren ervaren onveiligheidsgevoelens en stress in het samenleven, waardoor vaak sprake is van ‘onzeker samenleven’. Ook lijkt ervaren overlast te leiden tot afnemend begrip.
(Geen) oog voor de buren
Uit de interviews met buren blijkt dat zij zich vaak niet serieus genomen en niet gehoord voelen door professionals als het gaat om hun zorgen om of overlast van bewoners met onbegrepen gedrag. Zo zeggen de buren vaak niets terug te horen over hun meldingen bij bijvoorbeeld een zorgorganisatie, woningcorporatie of politie. Ook lijkt er vaak weinig of niets met de meldingen te gebeuren. Zij worden, naar eigen zeggen, in de regel niet geïnformeerd of anderszins betrokken door professionals, die zij bovendien vaak slecht bereikbaar vinden.
Volgens de buren, maar ook de geïnterviewde professionals en bewoners die vertelden over eigen ervaringen met kwetsbaarheid, is er te weinig begeleiding en een gebrek aan laagdrempelige inloopvoorzieningen voor bewoners met onbegrepen gedrag. Bewoners die vertelden over eigen ervaringen met (psychische) kwetsbaarheid geven veelal aan eenzaamheid, stigma en een gebrek aan passende hulp, zowel in de ggz als bij het wonen, te (hebben) ervaren. De geïnterviewde professionals ervaren, naast schaarste, handelingsverlegenheid bij onbegrepen gedrag en belemmeringen in de onderlinge samenwerking, zoals gebrek aan gegevensuitwisseling en een onduidelijke rolverdeling.
Burensensitiviteit
De geïnterviewden geven ook diverse oplossingsrichtingen aan. De belangrijkste conclusie die de onderzoekers daaruit trekken is dat professionals aandacht voor de buren in hun takenpakket dienen te hebben, ofwel meer ‘burensensitief’ zouden moeten werken. Dat houdt in dat zij buren van mensen met onbegrepen gedrag serieus nemen, betrekken en ondersteunen, en eerder ingrijpen. Een centraal (aanspreek)punt voor buren is belangrijk. De ‘nabije kennis’ van buren kan beter benut worden voor signalering en preventie van (verdere) escalatie van onbegrepen gedrag. Het zou daarnaast voor zowel buren, bewoners met kwetsbaarheden, als betrokken wijkprofessionals helpen als voor bepaalde bewoners met onbegrepen gedrag intensievere en langduriger begeleiding of (meer) passende woonvormen beschikbaar komen.
Rapport en Factsheet
De resultaten van het onderzoek zijn gebundeld in onderstaande rapport en factsheet. Meer informatie over het hele project is te vinden op de projectpagina van Kenniswerkplaats Onbegrepen Gedrag.
Foto: Pamela Lucas