Engberink leidt onderzoek maatschappelijke voedselvraagstukken

‘In 1999 studeerde ik af aan de opleiding Voeding en Diëtetiek van de Hogeschool van Amsterdam (HvA)’, start Mariëlle Engberink. ‘Voeding was destijds lang niet zo ‘hip and happening’ als nu. En eenmaal afgestudeerd werd je diëtist.’ 

Onderzoek en maatschappij

Engberink vindt het vakgebied reuze-interessant, maar het beroep past haar niet. ‘Ik ging een jaar in Maastricht studeren en rolde de onderzoekswereld in.’ Vervolgens kiest ze voor een master in Wageningen. ‘Na mijn afstuderen startte ik als junior-onderzoeker en vervolgens promoveerde ik op de preventie van hart- en vaatziekten, specifiek op de zuivelinname in relatie tot een hoge bloeddruk.’ Onderzoek doen, ligt haar. ‘Maar ik vond het een eenzaam bestaan. Doordat ik steeds vaker gevraagd werd voor onderwijs, merkte ik dat ik dit heel leuk vond. De wens om te werken op het snijvlak van onderzoek en maatschappij groeide.’ In 2012 maakt ze daarom de overstap naar de HvA. ‘Dichter bij de praktijk en het opleiden van jonge professionals.’

Ze start als docent-onderzoeker. ‘De helft van mijn tijd begeleidde ik studenten bij het aanleren van onderzoeksvaardigheden. De overige helft schreef ik onderzoeksvoorstellen voor ons lectoraat Voeding en Beweging en begeleidde ik docent-onderzoekers bij hun promotieonderzoek.’

Verschuiving van focus

Na een paar jaar verschuift Engberinks focus. ‘Ik werd hogeschool hoofddocent en teamleider voor de afstudeerfase van de opleiding Voeding en Diëtetiek. Gericht op onderwijsinnovatie, werkte ik aan de verbinding van onderwijs, onderzoek en het werkveld. Bij deze curriculumvernieuwing kwamen praktijkvraagstukken centraal te staan. Door met praktijkvragen bezig te zijn, groeien de onderzoeksvaardigheden van studenten én maken ze direct impact in het werkveld. Met de GGD Amsterdam gingen we bijvoorbeeld aan de slag om de voedselomgeving in en rondom scholen in kaart te brengen en te verbeteren.

Als hogeschool hoofddocent haal ik praktijkvragen op uit het werkveld en breng ik dergelijke vraagstukken onder in ons onderwijs. Maar ik zag ook dat sommige organisaties graag een vaste onderzoeker aan hen willen verbinden voor structureel onderzoek. Binnen ons lectoraat hadden maatschappelijke voedselvraagstukken nog geen duidelijke plek. In overleg met lector Peter Weijs ben ik op dit specifieke thema een sterkere verbinding gaan creëren tussen onderwijs, praktijk én ons lectoraat.’

Maatschappelijke voedselvraagstukken

Wat zijn nu eigenlijk maatschappelijke voedselvraagstukken? Engberink: ‘Dit zijn complexe kwesties op het snijvlak van voeding, gezondheid en duurzaamheid. Denk aan de opwarming van de aarde en de rol van voeding daarin. Hoe kunnen we met elkaar de overstap maken naar meer lokaal geproduceerd, meer plantaardig en minder verspilling van voedsel?

Wij leiden diëtisten en voedingskundigen op om mensen te helpen bij het aanleren of behouden van een gezonde leefstijl. Maar we vragen bijna het onmogelijke van mensen in een omgeving die barst van de ongezonde keuzes en producten. Willen we hier meer steun in bieden, dan moeten we ons voedselsysteem anders inrichten. Deze urgentie wordt gezien door de lokale overheid en steeds meer zorginstellingen en andere organisaties. Maar zij worstelen allen met het vinden van een passende oplossing. Ons lectoraat kan hierin een bijdrage leveren.’ 

Van voedingsgedrag tot gezonde kantines

Momenteel schrijft Engberink intensief aan subsidievoorstellen voor onderzoek naar maatschappelijke voedselvraagstukken. ‘De onderwerpen variëren van het gezamenlijk ontwikkelen en uitvoeren van interventies om jongeren bijvoorbeeld gezonder te laten eten tot het in kaart brengen van de sociaal-culturele normen en waarden die invloed hebben op het doorvoeren van veranderingen op gebied van voeding.’

Daarnaast is ze actief in het Landelijk Lectorenplatform Voedsel, Voeding en Gezondheid. ‘Samen agenderen we belangrijke thema’s of schrijven we subsidievoorstellen met betrekking tot voedselvaardigheden, voedseleducatie en de voedselomgeving. Studenten maakten onlangs bijvoorbeeld een scan van de kantines van alle hogescholen aangesloten bij het platform. Hoe gezond is hun aanbod? En zijn er de afgelopen jaren gezondere keuzes gemaakt? Eenzelfde onderwerp komt aan bod in het Food Governance 2.0 project(opent in nieuw venster): een initiatief van de HvA en de Universiteit van Amsterdam (UvA) gericht op het ontwikkelen van een nieuwe visie op voeding, met name voor de kantines van beide organisaties.’

Betekenis voor mens én planeet

Hoe Engberink haar rol ziet in het geheel? ‘Ik zal me bezig blijven houden met subsidieaanvragen, maar ook met praktijkonderzoek en onderwijsinnovatie. Vanuit een overkoepelende, verbindende rol. Zo zijn we betrokken bij de opzet van een master Duurzaamheidstransities NoordWest - een initiatief van de HvA, Hogeschool Inholland en Hanze - waarin onderwijs en onderzoek rondom het veranderen van het voedselsysteem een belangrijk inhoudelijk thema is.

Mijn doel is om onderzoek rondom maatschappelijke voedselvraagstukken te laten groeien onder het lectoraat Voeding en Beweging. Uiteraard in nauwe samenwerking met docenten, studenten én het werkveld. Alle schakels zijn belangrijk bij het verbeteren van het voedselsysteem. Projecten die direct impact maken in de samenleving, daar doe ik het voor.

Wat ze over 5 jaar bereikt wil hebben? ‘Dat we vol vertrouwen werken aan oplossingen op gebied van gezonde, duurzame voeding in het hele voedselsysteem. Zodat we van betekenis zijn voor de gezondheid van mens én planeet.’