Week zonder Afval: hoe helpen we huishoudens afval te scheiden?

5 vragen aan Maarten Mulder, projectleider BASSTA

2 jun 2022 16:44 | Kenniscentrum Techniek

Een week lang zo min mogelijk afval weggooien: dat is de uitdaging tijdens de Week zonder Afval (30 mei t/m 5 juni). Een mooi moment om te bekijken hoe het ervoor staat met BASSTA. In dit project doet de Hogeschool van Amsterdam (HvA) onderzoek naar het verbeteren van het afvalscheidingsgedrag van huishoudens. Projectleider Maarten Mulder vertelt er meer over.

Waarom is afval scheiden zo belangrijk?

‘Door de groeiende welvaart neemt de vraag naar grondstoffen wereldwijd toe, terwijl de voorraad hulpbronnen niet onuitputtelijk is. Denk bijvoorbeeld aan olie, dat wordt gebruikt om plastic van te maken. De groeiende schaarste leidt niet alleen tot duurdere producten, ook is de toenemende vraag naar grondstoffen belastend voor het milieu. Daarom is het belangrijk dat we slimmer met grondstoffen omgaan, bijvoorbeeld door afval te scheiden. Daardoor kunnen we materialen hergebruiken en zijn er minder nieuwe grondstoffen nodig. Op dit moment scheiden nog lang niet alle Nederlandse huishoudens hun afval, of niet op de juiste manier. Met BASSTA proberen we daarin verandering te brengen.’

Hoe kan BASSTA zorgen voor meer en betere afvalscheiding in Nederlandse huishoudens?

‘Mensen gooien hun afval vaak automatisch op dezelfde, veelal onbewuste manier weg. Om dat te veranderen is aanpassing van gedrag nodig. Met BASSTA onderzoeken we welk gedrag ten grondslag ligt aan de keuzes die mensen maken bij het scheiden van afval. Ook bestuderen we welke interventies hen kunnen aanzetten tot een blijvende gedragsverandering. Onlangs hebben we de eerste fase van het project afgerond: de gedragsanalyse. Daarvoor hebben we 55 bewoners van grote steden gevraagd om een week lang in een doe-boek bij te houden hoe ze omgaan met alle stromen van huishoudelijk afval: gft, papier, PMD, glas, textiel, klein chemisch afval en restafval. Dat leverde een uniek inkijkje op in het gedrag en de beweegreden van mensen bij het al dan niet scheiden van afval.’

Het doe-boek van een bewoner die deelnam aan het onderzoek.

Waar gaat het nu nog vaak mis met afval scheiden?

‘Er zijn drie factoren die bijdragen aan het ontstaan van nieuw gedrag: capaciteit, gelegenheid en motivatie. Uit de analyse van de doe-boeken blijkt dat vooral motivatie een grote rol speelt bij het scheiden van afval. Mensen weten vaak niet wat het nut van scheiden is wat er precies gebeurt met de verschillende stromen, waardoor ze er geen moeite in willen steken. Bovendien zien ze het apart houden van gft-afval als vies en lastig, wat de motivatie ook niet ten goede komt. Mensen die daarentegen wél weten wat het nut van afval scheiden is, zijn daar vaker toe bereid. Maar ook zij gooien hun afval soms onbewust in de verkeerde bak, vooral als het gaat om plastic, metalen en drinkverpakkingen. Daarnaast speelt ruimtegebrek een rol, want in lang niet alle keukens is plaats voor al die aparte bakken.’

Wat kan helpen om de situatie te verbeteren?

‘Dat gaan we nu uitzoeken. Op basis van de doe-boeken zijn we momenteel bezig om interventies te ontwerpen. Na de zomer gaan we testen of ze helpen om bewoners te motiveren hun afval te scheiden. Dat doen we samen met onze partners van de gemeente Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Alphen aan den Rijn. Hierbij richten we ons vooral op gft-afval, omdat daar de meeste winst te behalen valt. Als gft bij restafval terechtkomt plakt alles namelijk aan elkaar, waardoor de stromen moeilijker te scheiden zijn.’

Om wat voor interventies gaat het?

‘Met verschillende vormen van communicatie willen we de kennis en motivatie van bewoners vergroten. Zo onderzoeken we onder meer wat het effect is van stickers of borden bij containers voor restafval. Daarbij gebruiken we verschillende soorten teksten, om te bestuderen welk soort boodschap beter werkt: directief of informatief. Bij de directieve boodschap worden mensen gewezen op feit dat ze afval moeten scheiden, terwijl de informatieve variant zich meer focust op het nut van afval scheiden. In Den Haag kiezen we weer voor een andere aanpak. Daar gaan bewoners langs de deuren om hun buurtgenoten te informeren over het belang van afval scheiden en ze een startpakket mee te geven. Vervolgens onderzoeken we welk effect de interventies hebben. Zorgen ze ervoor dat bewoners hun afval (beter) gaan scheiden? En blijven ze dat ook op de langere termijn doen? Aan de hand daarvan stellen we praktische handvatten op voor gemeentes die het afvalscheidingsgedrag van bewoners willen verbeteren. Zodat Nederland uiteindelijk een stap dichterbij het doel voor 2050 is: een volledig circulaire economie.’

Meer lezen: