Gala van de Wetenschap 2020: dronken robots en slimme algoritmes

Een robot die een salto en een pirouette maakt. Een AI-systeem dat net zo goed blijkt in het diagnosticeren van huidkanker als ervaren dermatologen en een algoritme dat vertelt hoe onze economie kan anticiperen op modellen voor klimaatstijging. Het waren slechts drie van de vele voorbeelden die langskwamen tijdens het Gala van de Wetenschap, dat op 26 november in de schouwburg van Internationaal Theater Amsterdam (ITA) plaatsvond.

Big Data en AI

Het door New Scientist georganiseerde gala stond volledig in het teken van Big Data en kunstmatige intelligentie. Tien vooraanstaande wetenschappers, een stand-up wetenschapscomedian en een filosofische goochelaar namen een duik in de wereld van algoritmen, robotica en datamining. Ook Jesse Weltevreden, HvA-lector Digital Commerce, stond op het podium. De lector werd ingeleid door robot Pepper, die Jesse als 'zijn assistent' introduceerde.

Weltevreden: 'Artificial intelligence en Big Data gaan ons leven ingrijpend veranderen. Dat is nu al op veel terreinen gaande. Bedrijven in de retail zetten steeds vaker technologieën in om de klantbeleving en de dienstverlening aan klanten te verbeteren: van interactieve displays tot een robot die als een gastheer of gastvrouw door de winkel rijdt en van hologramtechnologie tot bezorgen met drones. Je kan het zo gek niet bedenken of er bestaat een technologie voor.'

Volgens Weltevreden genereren nieuwe technologieën enorme hoeveelheden data, waarmee bedrijven steeds beter het gedrag van hun klanten kunnen voorspellen. Toch blijkt de praktijk weerbarstig. Weltevreden: 'Bij de meeste bedrijven in het mkb staan data en data-analyse nog in de kinderschoenen, omdat er geen data-gedreven cultuur is, systemen niet goed met elkaar praten of de tools om marketinggegevens te analyseren ontbreken. Er is dus nog heel veel werk aan de winkel.'

Algoritme als coauteur

Net als andere jaren het geval was, stond het Gala van de Wetenschap dit jaar weer garant voor een line-up van topwetenschappers. Zoals Robbert Dijkgraaf, Directeur Institute for Advanced Study en Universiteitshoogleraar aan de UvA, die vanuit zijn werkkamer in Princeton te gast was.

Dijkgraaf belichtte de rol van AI in de exacte wetenschap: 'Het kan best zijn dat computers de wetenschap een kant op sturen die we nu nog compleet onlogisch vinden. Of dat slimme algoritmes ons erop wijzen dat we de verkeerde vragen stellen. Dat roept bij sommige mensen misschien het beeld op dat computers de wereld regeren, maar ik denk dat ze eerder een collaborator worden. Het zou me niet verbazen als het algoritme over een paar jaar als coauteur bij een publicatie vermeld staat.'

Tijdens de verschillende presentaties op het gala bleek niet alleen dat de opmars van AI razendsnel verloopt, maar ook dat AI en Big Data steeds breder worden toegepast. Bij onderzoek naar de biodiversiteit in het Amazonegebied bijvoorbeeld, of bij de in Maastricht ontwikkelde Personal Health Train, een systeem om informatie in de gezondheidszorg uit te wisselen, zonder dat de data de bron verlaten.

Ook Theo Gevers, hoogleraar Computer Vision aan de Universiteit van Amsterdam, belichtte een hele interessante AI-toepassing: de Deep Fake Therapy. Deze therapie biedt nabestaanden, als onderdeel van hun rouwverwerking, de kans om in gesprek te gaan met een overleden dierbare, die door middel van AI-beeldmanipulatie 'tot leven wordt gewekt'. De therapie wordt de komende jaren door een consortium van wetenschappers en bedrijven doorontwikkeld.

Biertje

Tijdens de avond stonden veel wetenschappers ook stil bij mogelijke gevaren van AI en Big Data.
Rianne Letscher, rector magnificus van de Universiteit Maastricht, vertelde over de cyberhack waarvan de Universiteit Maastricht vorig jaar slachtoffer werd. Sally Wyatt, hoogleraar Digital Cultures aan de Universiteit Maastricht, stond onder meer stil bij Deep Fakes: gemanipuleerde beelden die kunnen worden gebruikt als ondersteuning van een complottheorie.

Ook Jean Tillie, Decaan Recht en Maatschappij bij de HvA, plaatste een kritische kanttekening bij de opmars van AI: 'In het AI-ecosysteem dragen we steeds meer macht en controle over aan apparaten. Bovendien wordt ons menselijke vermogen om onszelf ergens in te verliezen binnen dat ecosysteem steeds verder ingeperkt. Mensen willen van tijd tot tijd dronken worden, maar robots kunnen dat niet.'

Een kwartier later reageert lector Jesse Weltevreden op de opmerkingen van Tillie door robot Pepper een vraag te stellen: 'Zeg Pepper, hou jij van een biertje?'
'Lekker, ik lust wel een paar biertjes,' antwoordt de robot.
Kunstmatige intelligentie leert razendsnel bij.

Meer over het Gala van de Wetenschap:

• Lees hier over de uitreiking van de Robbert Dijkgraaf Essayprijs tijdens het Gala van de Wetenschap
• Lees hier een interview in New Scientist met Jean Tillie: 'Een robot zal nooit dronken worden.'