‘Ik ben heel blij dat ik mijn kennis kan delen met studenten'

Horikx als constructeur

Het is 1983 als Michiel Horikx afstudeert aan de Technische Universiteit in Eindhoven. Na het afronden van de studies Architectonisch en Constructief ontwerpen gaat hij aan de slag als constructeur van grote bruggen en waterkeringen. Het is zijn taak om de draagconstructies te ontwerpen die aan de basis van deze enorme bouwwerken staan.

Zijn baan brengt hem eind jaren tachtig naar Hoek van Holland, bij de haven van Rotterdam. Daar werkt hij in opdracht van Rijkswaterstaat aan de Maeslantkering, die Zuid-Holland moet beschermen tegen dreigende overstromingen. ‘Met een team van constructeurs was ik verantwoordelijk voor het ontwerp van de meer dan 200 meter lange deuren die de Nieuwe Waterweg bij hoogwater afsluiten’, vertelt hij. ‘Een project van ongekende grootte, waar we jarenlang aan hebben gewerkt. Dat zijn de opdrachten waar je het als constructeur voor doet!’

Horikx als onderzoeker

In 1992 maakt Horikx de overstap naar het onderwijs. ‘Ik wilde de kennis en ervaring die ik had opgedaan bij het werken aan ingewikkelde projecten graag delen met studenten. Bij de HvA kreeg ik die kans: ik mocht een nieuwe opleiding opzetten en het onderwijs vormgeven zoals ik dat wilde. Die vrijheid sprak me erg aan.’

In de jaren die volgen merkt hij dat er in zijn vakgebied nog het nodige te winnen is, vooral als het gaat om constructieve veiligheid: een manier van bouwen waarbij de veiligheid van mens en omgeving voorop staat. Er is een grote technologische vooruitgang in de bouw, maar constructieve veiligheid krijgt volgens Horikx nog niet altijd de aandacht die nodig is. ‘De laatste twintig jaar zijn er meer gebouwen ingestort dan vroeger. Denk maar aan de instorting van een parkeergarage in Eindhoven in 2017 en het dak van het AZ-stadion in 2019.’ Om bij te dragen aan een oplossing voor het probleem besluit hij om, naast zijn baan als docent, te starten met een promotieonderzoek naar dit onderwerp.

De oorzaak van het grotere aantal instortingen is op dat moment al onderzocht: het gaat veelal om menselijke factoren, die verband houden met de toenemende automatisering van het vakgebied. ‘De computer voert berekeningen voor een constructie uit op basis van gegevens die de constructeur invoert’, legt Horikx uit. ‘Als die input niet klopt, dan klopt de output van de computer natuurlijk ook niet. Het risico op zo’n verkeerde berekening komt nu vaker voor dan vroeger omdat bij het werken op de computer het overzicht ontbreekt. Bouwtekeningen hangen tegenwoordig niet meer op groot formaat aan de wand, maar staan allemaal op de computer, op relatief kleine schermen. Daardoor gaat het soms mis in de bouw.’

Met zijn promotieonderzoek bedenkt Horikx een oplossing voor deze valkuil: geef constructeurs het overzicht terug. In de jaren die volgen ontwikkelt hij een methode die dat mogelijk maakt en die kan helpen om de constructieve veiligheid te vergroten. In 2017 publiceert hij het resultaat van zijn onderzoek: A Methodical Approach on Conceptual Structural Design. Op 1 september 2019 wordt hij benoemd tot bijzonder lector Constructieve Veiligheid.

Horikx als docent

Tijdens de jaren dat hij aan zijn onderzoek werkt, blijft het lesgeven voor Horikx een constante. Het belang van constructieve veiligheid neemt in zijn lessen een belangrijke plaats in, met name in de opleiding tot Master in Structural Engineering, die hij in 2012 opzet. Zijn lessen over het onderwerp bevatten veel trainingen en worden goed gewaardeerd, maar een boek heeft hij niet. ‘En zo gaat het bij alle technische opleidingen in Nederland’, zegt hij. ‘Er wordt wel aandacht aan constructief ontwerpen besteed, maar er bestaat geen leerboek waarin het onderwerp uitgebreid wordt behandeld.’ Zonde, vindt hij, vooral omdat hij ziet dat zijn studenten zo’n boek goed kunnen gebruiken. Hij neemt zich voor om het dan zélf maar te maken.

De basis vormt de publicatie die hij na zijn promotie heeft uitgebracht. Omdat dit een vrij abstract boek is, neemt hij het flink onder handen. Hij herschrijft, schrapt en voegt oefeningen toe, zodat er langzaam maar zeker een duidelijke leidraad ontstaat waarmee studenten zich de stof eigen kunnen maken. ‘Met dit leerboek geef ik mijn studenten handvatten om het overzicht te behouden’, zegt Horikx. ‘Ze vertrouwen nu nog te veel op de computer, maar ik wil ze leren om zelfstandig van groot naar klein te denken als ze een brug of gebouw zien. In het boek wordt stap voor stap uitgelegd hoe ze dat kunnen doen.’

Of het boek buiten de landsgrenzen zal worden gelezen, weet ik niet. Dat maakt me ook weinig uit. De belangrijkste reden om dit boek te maken was om mijn studenten te helpen

Om er zeker van te zijn dat het leerboek aansluit bij de doelgroep, heeft hij zijn masterstudenten les gegeven aan de hand van een testversie. Hun oordeel is duidelijk: het boek moet blijven. Horikx heeft de publicatie, die de titel Conceptual Structural Design heeft gekregen, bewust in het Engels uitgebracht. In de eerste plaats omdat het de voertaal van onderzoek is binnen het vakgebied en studenten zo vertrouwd raken met Engelstalige vaktermen, maar ook met het oog op internationale verspreiding. ‘Wereldwijd blijkt dat automatisering dezelfde problemen oplevert. Het boek is gratis beschikbaar, want ik vind het ontzettend belangrijk dat kennis vrij toegankelijk is. Of het daadwerkelijk buiten de landsgrenzen zal worden gelezen, weet ik niet. Dat maakt me ook weinig uit. De allerbelangrijkste reden voor mij om dit boek te maken was om mijn studenten te helpen.’

Begin van een nieuw hoofdstuk

Nu het leerboek is uitgekomen, is het tijd voor een nieuw hoofdstuk, want Horikx gaat in de zomer van 2023 met pensioen. Het is mooi geweest, vindt hij. ‘Ik heb mijn werk altijd met heel veel plezier gedaan, maar nu ga ik met heel veel plezier iets anders doen. Muziek maken, schilderen, mijn huis verbouwen, reizen met mijn vrouw… Alles waar ik de afgelopen veertig jaar weinig tijd voor had.’

Terugkijkend beschouwt hij het leerboek misschien wel als de kroon op zijn carrière. ‘Ik ben er best trots op, want ik ben een behoorlijke mierenneuker. Dat moet je natuurlijk ook zijn in mijn beroep, maar daardoor ben ik eigenlijk nooit tevreden met wat ik doe. Toch denk ik deze keer: dit had ik met de kennis van nu niet beter kunnen doen. Dit is af. Ik ben heel blij dat ik de kennis die ik tijdens mijn periode als constructeur heb opgedaan via deze weg heb kunnen delen met studenten.’