Het Amsterdamse Experiment met de Bijstand

De Participatiewet legt de verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk mensen aan een betaalde baan te helpen nadrukkelijk bij gemeenten. Ook op werkgevers wordt vanuit de gemeente een beroep gedaan. De huidige mismatch op de arbeidsmarkt roept vragen op over de effectiviteit van het huidige beleid en de impact van deze participatiewet.

Samen met een tiental andere gemeenten onderzoekt de gemeente Amsterdam of het beleid met verplichtingen voor en controle van bijstandsgerechtigden de stap naar (deeltijd)werk bevordert. De gemeenten Nijmegen, Tilburg, Utrecht, Deventer, Groningen en Wageningen hebben inmiddels hun experimenten afgerond. Lees via deze link hun eindrapportage. Amsterdam heeft twee jaar langer de tijd om haar onderzoek te voltooien.

Voor het Amsterdamse experiment zijn verschillende onderzoekscondities voor deelnemers ingericht: een eerste groep bijstandsgerechtigden krijgt meer eigen regie en vertrouwen om zelf keuzes te maken rondom hun re-integratie, een tweede groep krijgt extra ondersteuning bij de zoektocht naar werk/participatie en voor een derde groep verandert er niets.

Doel

Het doel van het onderzoek is het geven van inzicht in hoe de verschillende vormen van begeleiding kunnen bijdragen aan welzijn en financiële en maatschappelijke participatie van bijstandsgerechtigden in Amsterdam. Door het effect van verschillende condities te onderzoeken, kan de ondersteuning van de gemeente aan bijstandsgerechtigden bij het vinden van betaald en onbetaald werk worden verbeterd.

Hoofdvraag

Om aan het bovenstaande doel te voldoen, hebben we de volgende onderzoeksvraag gesteld: Welk effect heeft het geven van extra aandacht of zelfregie op de participatie en het welbevinden van bijstandsgerechtigden, en welke factoren zijn daarop van invloed?

Methode

Gedurende 4 jaar interviewen HvA-studenten, externe interviewers en HvA-onderzoekers jaarlijks 750 bijstandsgerechtigden. Zij nemen een gestructureerde vragenlijst af met vragen over gezondheid, financiële situatie en zoektocht naar werk. Deze 750 bijstandsgerechtigden (een selectie van de circa 5000 mensen die zich hebben aangemeld bij de gemeente) zijn random verdeeld over de 3 eerdergenoemde groepen.

Naast dit kwantitatieve onderzoek worden kwalitatieve interviews afgenomen met bijstandsgerechtigden en klantmanagers. Zo ontstaat een rijke hoeveelheid data die over een periode van 4 jaar inzicht geeft in bepaalde ontwikkelingen en keuzes van zowel de bijstandsgerechtigden als de begeleidende klantmanagers.

Verbinding met onderwijs

Elk semester start een groep van rond de twintig HvA-, UvA- en VU bachelor en masterstudenten met een afstudeeronderzoek bij het project. Ze zijn afkomstig van verschillende opleidingen. Het experiment wordt op deze manier vanuit verschillende disciplines bekeken.

Stand van zaken

Op 1 maart 2021 eindigde officieel het Amsterdamse Experiment met de Bijstand. De interviews binnen de derde meting (T2) lopen nog even door, totdat iedereen gesproken is. 2022 volgt de nameting en tenslotte de eindrapportage (eind 2022).

Binnen het experiment ontvingen bijstandsgerechtigden die parttime werken een bijverdienpremie. De gemeente Amsterdam heeft besloten om die premie per 1 maart 2021 voor alle parttime werkende bijstandsgerechtigden in Amsterdam in te voeren. Dit besluit is een uitvloeisel van het Amsterdamse Experiment met de Bijstand. Lees meer over de bijverdienpremie in dit artikel .

Overige publicaties en links

Nulmeting

• Presentatie Nederlandse Arbeidsmarktdag 2019 , Utrecht
• Breakoutsessie Meedoen in de bijstand - We Make The City Festival 2019
• Infographic T0 (2018-2019)

T1-meting

• T1 rapportage kwalitatief (Bos, S., Elshout, J en M. Portielje 2020)
• Infographic T1 (2019-2020)
• Bijstand onder voorwaarden (Portielje & Bos 2020) Dit is een hoofdstuk in het boek 'Streng maar Onrechtvaardig' dat hier te koop is
• Tussenrapportage T1 (UvA/ HvA). Voor het volledige rapport stuur een mail naar s.bos@hva.nl
• Flyer bijverdienpremie gemeente Amsterdam
• Bijverdienpremie voor werkenden in de bijstand loont (Bos en Elshout 2021)

T2-meting

• Bos, S. (2021) T2 rapportage kwalitatief Amsterdams Experiment met de Bijstand. Ervaringen van klantmanagers.
• Elshout, J. (2021) T2 rapportage kwalitatief Amsterdams Experiment met de Bijstand. Ervaringen van bijstandsgerechtigden.
• Elshout, J. & S. Bos (2021) 'Leven van een bijstandsuitkering - "Alsof je in een parallelle werkelijkheid zit "'. Sociale vraagstukken.
• Beer, P. de, & S. Bos (2022) 'Lessen uit het Amsterdamse experiment met de bijstand '. Beleid en Maatschappij (49), nr.1.
• Bos, S. & J. Elshout (2022) 'Amsterdams Experiment met de Bijstand'. Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken (voorjaar 2022, nr. 1).
• Verrekening inkomsten uit werk bron van onrust (Elshout en Bos 2021)
• Onbedoelde neveneffecten van systeem maken bijstand onnodig stressvol en ongenaakbaar (Bos en Elshout 2021)
• 'Alsof je in een parallelle werkelijkheid zit': Overeind blijven in de bijstand (Elshout en Bos 2021)
• Infographic T2 (2020-2021)
• Corona legde vergrootglas op verschillen tussen precairen en werkenden (Elshout en Ballafkih, 2022)

T3-meting

• Beer, P. de (2022) Nameting (T3) Amsterdams Experiment met de Bijstand - Infographic T3.
• Elshout, J., Bos, S. & M. Portielje (2022) T3 rapportage kwalitatief Amsterdams Experiment met de Bijstand: ervaringen van bijstandsgerechtigden.
• Elshout, J. & S. Bos (2022) T3 rapportage kwalitatief Amsterdams Experiment met de Bijstand: ervaringen van klantmanagers.

In de media

• Trouw, opiniepagina: Bijverdienen in de bijstand loont wel degelijk
• Gemeente Amsterdam: Werken naast de bijstand loont
• NOS: Amsterdam gaat langer door met premie voor werkenden in de bijstand
• Het Parool: Proef met bijverdienen in de bijstand is een succes
• Koepel Adviesraden Sociaal Domein: Bijverdienpremie een waardevol extraatje voor velen - Sandra Bos
  en Bijverdienen in de bijstand als blijk van waardering - Judith Elshout
• Podcast Wetenschappelijk Bureau Groenlinks - Bloemetjes voor de bijstand
• Vers Beton: interview met onderzoekers Sandra Bos en Judith Elshout
• NAP Nieuws: interview met onderzoeker en projectleider Sandra Bos

Projectpartners

• UvA – Amsterdams Instituut voor Arbeidsstudies, in de persoon van bijzonder hoogleraar Paul de Beer.
• Gemeente Amsterdam, afdeling Werk Participatie Inkomen (WPI).

Opdrachtgever

Gemeente Amsterdam/Europees Sociaal Fonds