‘Er bestaat geen checklist voor moord’

Neemt de forensisch onderzoeker op de plaats delict alle sporen mee die er te vinden zijn? En maakt die vervolgens wel de juiste keuzes voor verwerken en analyse? Geen plaats delict is hetzelfde, vertelt Iris Bijker, vertegenwoordiger van de HvA binnen het internationale H2020-project SHUTTLE: Scientific High-throughput and Unified Toolkit for Trace analysis by forensic Laboratories in Europe. ‘Of je nou in Nederland of de Verenigde Staten forensisch werk verricht, je moet altijd eerst je pak aandoen, goed rondkijken, niks aanraken. Maar dat verandert als er een lijk tegen de deur aan ligt, dan moet je dat eerst verplaatsen om binnen te komen en afwijken van protocol.’

Slimme microscoop voor objectiviteit

De vraag is dan: is het wel een goed idee om forensisch onderzoek verder te standaardiseren? Bijker is positief wanneer het om laboratoriumwerk gaat: ‘Wij ontwikkelen binnen SHUTTLE een slimme microscoop en universele toolkit, die subjectiviteit van analyses wegnemen én arbeidsintensiviteit verminderen.’

Microsporen op een plaats delict worden verzameld met tapes, een soort doorzichtige pleisters waar de sporen op blijven plakken. In het laboratorium bekijkt een forensisch onderzoeker elke tape handmatig onder een microscoop, op zoek naar bruikbare sporen. De slimme, automatische microscoop van SHUTTLE scant de tapes zelf en maakt er foto’s van. Vervolgens worden de foto’s verwerkt met behulp van algoritmes en toegevoegd aan een database.

Bijker: ‘Wij ontwikkelen een ‘gebruikershandleiding’ voor de slimme microscoop en toolkit. Tijdens de workshop onderzochten we onder andere hoe de potentiële wereldwijde gebruikers dit kunnen implementeren in hun werk, wat voor research & development hier nog voor nodig is en wat de juiste juridische kaders zijn.’

Forensisch onderzoeker centraal

Daar ligt een uitdaging, concluderen de internationale professionals. Waarbij de slimme microscoop als techniek een gegeven is, wordt de kwaliteit van het onderzoek bepaald door de persoon die het uitvoert. Bijker: ‘Forensische onderzoekers moeten creatief zijn, omdat de werkzaamheden binnen protocollen, en in relatie tot nieuwe technieken, niet in iedere context werken. Denk aan dat lijkt tegen de deur, maar ook of je het apparaat op locatie inzet of niet. Daar moet de onderzoeker in getraind en gesteund worden; de technologie is nog vrij nieuw.’

‘Maar ook: bewust zijn van je eigen achtergrond, biases en zelfs je humeur. Een slechte dag kan zomaar je werk, keuzes en analyses beïnvloeden. Tijdens de workshop zag je meer erkenning voor de invloeden van subjectiviteit en contextinformatie op plaats delict, iets wat de laatste jaren binnen het vak gelukkig steeds meer aandacht krijgt. Protocollen en technieken ontwikkelen zich door, maar personeel moet ook getraind worden om eigen beslissingen te kunnen maken.’

Toekomstgericht

Uiteindelijk is het de bedoeling dat de opgeslagen sporen wereldwijd vergeleken kunnen worden met andere sporen. Maar zulke homogene werkwijzen zijn vooralsnog een langetermijn droom, verklaart Blijker. ‘Elk land kent een andere organisatie. In Nederland doet het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) als gecentraliseerde organisatie de ingewikkelde analyses na politiewerk, terwijl dat in Engeland en Portugal binnen geclusterde politie-eenheden wordt gedaan. De Verenigde Staten kent al helemaal een ander systeem met state, national en federal law.’

In de tussentijd worden de jonge forensisch onderzoekers op de HvA alvast gericht opgeleid met de innovatieve snufjes, sluit Bijker af. ‘We begeleiden niet alleen professionals middels trainingen om met de SHUTTLE-machine en universele toolkit te leren werken, we willen ook bachelorcursussen- en programma’s ontwikkelen binnen onze opleiding Forensisch Onderzoek. Zo maken we de studenten klaar voor de toekomst!’