Symfonie Foetsie’  - sociale veiligheid op de werkvloer

Doelen 

• Onderzoeken of een game effectief kan zijn om werknemers alerter te maken op zogeheten red flags binnen de organisatiecultuur. 

• Een werkend en testbaar prototype ontwikkelen dat inzetbaar is in praktijkonderzoek. 
• Een data-outputsysteem ontwerpen dat speldata omzet in bruikbare gespreksinformatie. 

Sociale veiligheid begint bij signalen herkennen 

Voor een sociaal veilige sfeer op de werkvloer is meer nodig dan het naleven van regels. Minstens zo belangrijk is dat collega’s gevoel ontwikkelen voor wat er onderhuids speelt. Denk aan het herkennen van gedragingen op het randje: situaties die ongemakkelijk aanvoelen, maar niet ernstig genoeg lijken om direct aan te kaarten. 

Veel organisaties bieden bewustwordings- en weerbaarheidstrainingen aan om medewerkers te leren dit soort gedrag te herkennen en bespreekbaar te maken. Waardevol, maar vaak kostbaar en lastig schaalbaar. Vanuit die realiteit bundelden de HvA en 8D hun krachten om te onderzoeken of een game een praktisch en flexibel alternatief kan zijn. 

Aanpak 

Onder leiding van dr. Wouter Smit zijn twee wetenschappelijke invalshoeken gecombineerd. 
De eerste is gebaseerd op een meta-analyse van 25 integriteitsschendingen in Nederlandse organisaties. Daaruit kwamen zeven red flags naar voren: culturele risicosignalen die samenhangen met een verhoogde kans op grensoverschrijdend gedrag. Deze signalen zijn verwerkt in de game als herkenbare situaties waarop spelers alert moeten zijn. 

De tweede invalshoek richt zich op de handelingsopties van omstanders: wat kun je doen wanneer je een red flag signaleert, en wat past bij de cultuur van jouw team? Door beide perspectieven te combineren ontstond een raamwerk waarin spelers niet alleen leren herkennen wanneer iets schuurt, maar ook hoe ze daar als teamlid op kunnen reageren. Op basis van deze theoretische kaders verzorgde 8D het interactiedesign en de grafische en technische realisatie.

Resultaten 

Het prototype is online speelbaar via laptop of telefoon en start zonder ingewikkelde uitleg. 
Symfonie Foetsie speelt zich af tijdens een bedrijfsborrel waar een klein orkest optreedt. Als de dirigent plotseling verdwijnt, gaan de spelers door het kantoor op zoek naar aanwijzingen. 

De game bestaat uit vier levels met twee soorten opdrachten: 

• Escalatie-opdrachten: spelers krijgen een situatie die in vijf stappen escaleert. Ze kiezen telkens of ze doorgaan of stoppen. Zo wordt zichtbaar waar hun persoonlijke grens ligt en hoe gevoelig ze zijn voor bepaalde red flags. 
• Reflectie-opdrachten: spelers lezen een situatie, kiezen een reactie en geven aan hoe herkenbaar en stressvol die is in hun eigen praktijk. 

Tijdens het spelen ontstaat een beeld van de blinde vlekken en spanningsvelden binnen het team. Die inzichten vormen een startpunt voor het gesprek over de vraag: waar trekken wij als team de lijn? 

Een leidinggevende of mediator kan de speeldata na afloop exporteren en combineren op teamniveau. Zo wordt zichtbaar welke red flags het vaakst voorkomen en hoeveel stress deze hypothetisch oproepen. 

Publicaties bij dit project 

Het gameprototype werd getest door medewerkers van acht organisaties uit verschillende sectoren. Begin 2026 verschijnt in het Tijdschrift voor Conflicthantering een artikel waarin de onderzoeksaanpak en de inzichten over het ‘gamificeren’ van sociale veiligheid verder worden toegelicht. Meer lezen: 

• Smit, W. & Van der Meulen, J. (2026). Het gamificeren van integriteitsschendingen. Een casestudy. Tijdschrift voor Conflicthantering. In press 
• Essen, E., Smit, W. & Straathof, A. (2016). Maakt gelegenheid de dief? Zeven ´red flags’ voor fraude en corruptie in de organisatiecultuur. Holland management review (6), 26-34. 
• Straathof, A., Essen, E. & Smit, W. (2016). Zeven red flags: verhoogde kans op fraude en corruptie. Tijdschrift voor ontwikkeling in organisaties (4), 65-71.