Samen bewegen: diversiteit en inclusie in de gymles

Het projectteam onderzocht welke mechanismen succesvolle buurtinitiatieven voor bewegen sterk maken. Ook keken de onderzoekers hoe je deze inzichten vertaalt naar de les lichamelijke opvoeding (LO). Eén vraag stond centraal: hoe zorg je voor LO-onderwijs dat past bij de diversiteit in elke klas?

Tijdens het onderzoek werkte het projectteam samen met jongeren, docenten LO, buurtinitiatieven en partners in Amsterdam, Den Haag en Eindhoven. Uit de gesprekken bleek steeds hoe belangrijk echte verbinding met leerlingen is. Een terugkerend thema was aansluiten bij wat leerlingen al kennen. Als nieuwe activiteiten een brug slaan tussen vertrouwde en onbekende vormen van bewegen, ontstaat een veilige leeromgeving. Dit vergroot betrokkenheid en geeft ruimte om te groeien.

Diversiteits-sensitief lesgeven volgt geen vast stappenplan. Het vraagt om docentkwaliteiten zoals een open houding, leerlingen écht zien en begrijpen, en kunnen meebewegen in het moment. Daarom vraagt elke klas om een eigen aanpak.

Resultaten

Uit het onderzoek blijkt dat docenten LO meerdere inhoudelijke ‘knoppen’ hebben om hun lessen inclusiever te maken. Een eerste stap is bewust reflecteren op het eigen handelen. Daarom ontwikkelde het projectteam samen met docenten LO en coaches van buurtinitiatieven een workshop. De workshop bestaat uit 2 sessies. In de eerste sessie werken docenten LO aan bewustwording en taalgebruik. In de tweede sessie passen zij de opgedane kennis toe in de eigen beroepspraktijk.

Ook het curriculum van de lessen LO speelt een belangrijke rol. Je kunt leerdoelen op verschillende manieren bereiken. Je kunt deze ook koppelen aan niet-traditionele sport- of activiteitgerichte programma’s.

Betekenisvol en gelijkwaardig bewegingsonderwijs houdt rekening met verschillen tussen leerlingen. Dit gaat om motorische, sociale, culturele én emotionele aspecten. Dat betekent onder meer:

• werkvormen kiezen met ruimte voor verschil in niveau en tempo.
• activiteiten aanbieden die aansluiten bij culturele ervaringen van leerlingen, zoals bepaalde dansvormen.
• aandacht hebben voor sociaal-emotionele veiligheid, bijvoorbeeld door kritisch te kijken naar beoordelingscriteria en groepsindeling.
• verbinding maken met leerlingen door je te verdiepen in de leerling, bijvoorbeeld door te vragen naar religieuze gebruiken of samen oplossingen te zoeken als meedoen lastig is.
• rekening houden met verschillende redenen om te bewegen, zoals competitie en samenwerking, gezondheid en plezier.

Gelijkwaardigheid betekent niet dat iedereen hetzelfde doet en hetzelfde behandeld wordt. Het betekent dat elke leerling krijgt wat nodig is om te komen tot een leven lang bewegen. Als leerlingen zich gezien en begrepen voelen, groeien zij. In bewegen én als mens.

Publicaties/producten

• Maar ik heb geen cultuur(opent in nieuw venster) (LO magazine KVLO, november 2025)
  Artikel over cultureel bewustzijn. Het gaat in op normen en waarden van docenten en hoe je rekening houdt met culturele achtergronden van leerlingen.
• Meerstemmig bewegen(opent in nieuw venster) (LO magazine KVLO, november 2025)
  Artikel over de vertaalslag van zelfreflectie en bewustwording naar de praktijk van de les LO.
• Gelijkwaardig bewegen: een inclusieve gymles voor álle leerlingen(opent in nieuw venster) (alo100jaar.nl, september 2025)
  Blog over de oorsprong en het belang van het onderzoek naar diversiteit en inclusie in de gymles.
• Hoe krijg je alle leerlingen met plezier naar de gymles?(opent in nieuw venster) (sportknowhow.nl, maart 2023)
  Interview met docent-onderzoeker Eva-Luca Pouwer over de rol van buurtinitiatieven om leerlingen in beweging te krijgen en de uitdagingen in de les LO.
• Samen bewegen(opent in nieuw venster) (LO magazine KVLO, juni 2024)
  Artikel over literatuur rond diversiteit en inclusie in de les LO, met eerste inzichten uit ons onderzoek.

Betrokken lectoraten

• Bewegen in en om school (HvA)
• De Pedagogische Functie van Onderwijs en Opvoeding (HvA)
• Gezonde Leefstijl in een Stimulerende Omgeving (Haagse Hogeschool)
• Move to Be (Fontys Sporthogeschool)

Projectteam HvA

• Eva-Luca Pouwer
• Eline Flux
• Mirka Janssen
• Ruben Fukkink
• Pim Schaatsenberg

Externe partners

• Comenius Lyceum, Amsterdam
• Bindelmeer College, Amsterdam
• Bredero College, Amsterdam
• Van Maerlantlyceum, Eindhoven
• Varendonck College, Eindhoven
• Yuverta Boskoop, Den Haag
• Metis Montessori Lyceum, Amsterdam
• Elde College, Eindhoven
• Francois Vatel VMBO, Den Haag
• Favella street
• 3x3 Unites
• SK-coaching
• Dynamo Jeugdwerk
• LGBT+ Youth Performance
• MBO Sport en bewegen Opleiding Urban Sport Trainer: Bastiaan Pleizier
• Windesheim Lectoraat Bewegen, school en sport: Corina van Doodewaard
• Stichting Leerplan Ontwikkeling: Jacob Nienhuis
• VU Faculteit gedrags- en bewegingswetenschappen en LEARN!: Anne de Bruijn
• Gemeente Amsterdam: Floor Popken
• Kenniscentrum Sport & Bewegen (KCSB)

Lectoraat Bewegen in en om School

Dit project valt onder het lectoraat Bewegen in en om School. Meer weten?