Toekomstgerichte wijkzorg start bij wijkverpleegkundigen

‘Er staat veel druk op de wijkzorg in Nederland’, start Anne Ausema. ‘Mensen blijven langer thuis wonen. Door de huidige vergrijzing neemt de zorgvraag toe en er zijn te weinig professionals om aan deze vraag te voldoen. De wijkverpleegkundigen die er zijn, kiezen na verloop van tijd – vanwege het gebrek aan uitdaging - vaak voor een vervolgstap in hun carrière.’

Geboeid door preventie

Ausema startte 9 jaar geleden als docent-onderzoeker aan de opleiding Verpleegkunde van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Daarnaast werkte ze bij GGD Amsterdam aan een aantal preventieve gezondheidsprogramma’s. Inmiddels is ze programmacoördinator Buitenschools Leren. Vanuit die rol is ze verantwoordelijk voor de stages van studenten Verpleegkunde. Daarnaast is ze betrokken bij de Academische Werkplaats Wijkverpleging Noord-Holland(opent in nieuw venster) (AWW-NH), een samenwerkingsverband tussen zorgorganisaties, onderwijsinstellingen (waaronder de HvA), onderzoekers en cliëntvertegenwoordigers met als doel de wijkverpleging te vernieuwen, te innoveren en toekomstbestendig te maken.

Zolang ze zich kan herinneren, is Ausema al geboeid door preventieve zorg. ‘Tijdens mijn studie Verpleegkunde liep ik bijvoorbeeld stage op een consultatiebureau, waar alles draait om preventie en vroegsignalering. Waarom dit onderwerp mij zo trekt? Ik vind het gedrag van mensen interessant. Waarom maak je bepaalde keuzes? En wat doen die keuzes voor je gezondheid? Het lijken simpele vragen, maar het is een complex onderwerp. En er zijn diverse factoren die er invloed op hebben. Waar je opgroeit bijvoorbeeld, welke kennis je meekrijgt over gezondheid, hoe je wijk is ingericht en welke faciliteiten er in je omgeving zijn.’

Brede blik

‘Binnen de huidige wijkzorg is helaas nog weinig aandacht voor preventie’, vervolgt Ausema. ‘Terwijl verschillende landelijke zorgakkoorden - zoals het Integraal Zorg akkoord (IZA)(opent in nieuw venster), het Gezond en Actief leven Akkoord (GALA)(opent in nieuw venster) en het Kader Passende zorg(opent in nieuw venster) - stellen dat wijkgerichte preventie van gezondheidsproblemen een noodzakelijke strategie vormt ter vermindering van de druk op de wijkverpleegkundige zorg.

Wijkverpleegkundigen komen bij de mensen thuis en bieden zorg die aan huis geleverd kan worden. Denk aan wondzorg, infuustherapie, of palliatieve zorg in de laatste levensfase. Ook stellen ze indicaties op en betrekken andere zorgaanbieders.

Doordat wijkverpleegkundigen aan huis komen, weten zij vaak heel goed wat er speelt in een leven of in een wijk. Toch ontbreekt de bredere blik op de patiënt geregeld. Dit komt onder meer door de manier waarop de wijkzorg bekostigd wordt. Een wijkverpleegkundige krijgt bijvoorbeeld tijd om een wond te verzorgen of cliënten te ondersteunen bij het innemen of toedienen van medicatie. Maar tijd om het netwerk van een patiënt in kaart te brengen en/of aansluiting te zoeken bij preventieve programma’s in de wijk ontbreekt. Ook bestaan er diverse wijkinitiatieven, onder meer gericht op valpreventie of het tegengaan van eenzaamheid. Hierop inspelen, vraagt tijd, kennis van preventieve zorg, samenwerking met huisartsen en wijkinitiatieven, een brede blik, eigen initiatief én een andere financieringsstroom. Hoe gaan we dit met elkaar organiseren?’

Stimulans of belemmering

Tijdens haar 1-jarige pre-promotietraject gaat Ausema vanuit een Anna Reynvaanbeurs (zie kader) onderzoek doen naar de belemmerende en bevorderende factoren voor wijkverpleegkundigen ten aanzien van de invoering van preventieve wijkzorg. Ze wordt hierbij begeleid door lectoren Corine Latour (Geïntegreerde Complexe Zorg) en Marjon van Rijn (Kwaliteit van Ouderenzorg) van de HvA en hoogleraar Acute Ouderenzorg Bianca Buurman van het Amsterdam UMC.

Ausema start haar pre-promotietraject met het interviewen van 15 tot 20 wijkverpleegkundigen die zijn aangesloten bij de AWW-NH. ‘Waar lopen zij tegenaan in hun dagelijks werk? Hoe kijken zij naar wijkgerichte preventie? Welke voor- en nadelen kleven eraan? En wat hebben zij nodig om preventief te werk te gaan in een wijk? Ik hoop in deze interviews overeenkomsten te vinden die wijkverpleegkundigen stimuleren of belemmeren bij de invoering van preventieve wijkzorg. Mijn bevindingen verwerk ik in een publicatie en presenteer ik tijdens een congres over wijkverpleging. Ook zullen we in de AWW-NH één of meerdere pilots starten aan de hand van de resultaten van mijn onderzoek.’

Promotievoorstel

Aan de hand van haar onderzoeksresultaten schrijft Ausema ook een promotievoorstel voor een NWO-beurs. ‘Om verder te onderzoeken hoe we preventieve wijkzorg op een goede manier kunnen vormgeven. Uiteindelijk hoop én denk ik dat dit het vak van een wijkverpleegkundige interessanter maakt. Je kijkt dan namelijk niet meer alleen naar je patiënt, maar ook naar de dynamiek in diens omgeving. Ik hoop dat dit er in de toekomst voor zorgt dat wijkverpleegkundigen hun vak langer met plezier blijven beoefenen, dat ouderen langer gezond thuis kunnen blijven én dat de druk op de wijkzorg daalt.’