Onderzoekers proberen eenzaamheid in Amsterdam te doorbreken

De 26-jarige Safa kwam zes jaar geleden met haar kinderen van Turkije naar Nederland, haar man achterna. Ze sprak geen Nederlands en kwam de deur niet uit. In Turkije was ze ook veel binnenshuis, maar daar had ze familie. In Amsterdam voelde ze zich eenzaam. Toen ze van haar dochters hoorde dat andere (Turkse) moeders werkten, ging ze de strijd aan met haar man, die niet wilde dat ze naar buiten ging. Na veel geruzie stond hij toe dat ze de kinderen naar school zou brengen. Hier zag Safa op een dag een Turkse flyer hangen voor Nederlandse taallessen bij een Turkse moskee. Toen haar man aan het werk was, ging ze er stiekem naartoe. De vrouwen hier nodigden haar uit voor de vrouwengroep van de moskee. ‘Het was fijn om te zien dat er meer vrouwen zijn zoals ik,’ zegt Safa daarover, ‘dat het niet mijn schuld is.’ Intussen weet haar man dat ze naar de taallessen en de vrouwengroep gaat. Haar wereld is groter geworden en haar zelfvertrouwen groeit.

Nieuwkomers

Safa is een fictief personage. De onderzoekers hebben haar verhaal gemaakt op basis van verschillende interviews met nieuwkomers in Amsterdam. Behalve met statushouders spraken ze met asielzoekers, Oekraïense vluchtelingen, ongedocumenteerden en arbeidsmigranten. ‘Ons onderzoek gaat over de vraag hoe de opvang voor hen is georganiseerd als het gaat om sociale basisvoorzieningen,’ vertelt onderzoeker Rosanne van Kommer. ‘Aan welke sociale contacten hebben deze mensen behoefte? Wat kan welzijnswerk voor hen betekenen? In veel van hun verhalen speelt eenzaamheid een rol. Sommige mensen leven geïsoleerd of vinden moeilijk aansluiting bij hun Nederlandse buren.’ In de huidige fase van het onderzoek wordt bekeken hoe professionals nieuwkomers kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door hen te activeren om mee te doen aan activiteiten in de wijk. Hiermee hopen ze ook het gevoel van eenzaamheid te verminderen. Binnenkort komen de onderzoekers samen met mensen uit het werkveld om hun bevindingen te presenteren en de professionals hierover met elkaar in gesprek te laten gaan.

Expats

Expats zijn ook nieuwkomers, maar zij zitten niet in dezelfde kwetsbare positie als vluchtelingen of arbeidsmigranten. Toch voelen velen van hen zich geregeld eenzaam, merken de onderzoekers tijdens hun project in Amstelveen. ‘Na Eindhoven heeft Amstelveen verhoudingsgewijs de meeste expats van Nederland. Het zijn voornamelijk mensen uit India, Japan en China die werken voor tech-bedrijven, luchtvaartmaatschappijen of in firma’s op de Zuidas. Velen van hen vinden moeilijk aansluiting bij de Nederlandse bevolking. “Er is hier geen straatleven,” zeggen ze, “zeker niet in de winter.” Sommige Nederlanders hebben het gevoel dat expats geen behoefte hebben aan contact, omdat ze na een paar jaar weer weg gaan. Maar de expats die ik spreek zijn juist hard op zoek naar meer kansen voor verbinding, wat toch lastig blijkt, onder meer doordat ze de Nederlandse taal niet spreken.’ Toch merken de onderzoekers dat er behalve drempels om elkaar te ontmoeten, ook nieuwsgierigheid naar elkaar bestaat. ‘Komende maand organiseren we een sessie voor Amstelveners en expats,’ vertelt Willo Molenaar. ‘Daarin gaan ze samen een idee ontwerpen om meer contact met elkaar te krijgen. Hun nieuwsgierigheid biedt ruimte en die proberen we te benutten.’

Dak- en thuislozen

Ook mensen die dak- en thuisloos zijn geweest en een woning hebben gekregen, kampen na hun verhuizing vaak met eenzaamheid. Meta de Lange doet onderzoek naar netwerkondersteuning van dak- en thuisloze mensen in het project Samen verhuizen in samenwerking met HVO Querido en het Leger des Heils. Ze legt uit dat het juist voor voormalig daklozen die lang op straat hebben geleefd belangrijk is om een netwerk te hebben om te voorkomen dat ze terugvallen. Hun oude netwerk, van familie en vroegere vrienden, is vaak uitgeput. Tegelijkertijd hebben ze moeite om aansluiting te vinden bij andere Amsterdammers. ‘Begeleiders beginnen met heel kleine stapjes om mensen bewust te maken van hun netwerk en dat langzaam te vergroten. Ze beginnen bijvoorbeeld met vragen als: “Wie is er belangrijk voor je?” “Wie moet ik bellen als er wat is?” Die netwerkondersteuning ziet er ook bij iedereen anders uit. Als iemand al een huis heeft, kan de begeleider bijvoorbeeld vragen: “Wat vind je leuk om te doen?” of “Zullen we eens een kopje koffie gaan drinken in het  buurthuis?”’ Ook begeleiders van HVO Querido en het Leger des Heils zien de meerwaarde van die netwerkondersteuning. Zo zegt een van hen over haar cliënt: ‘Ze weet nu dat ze veel hulp om zich heen heeft, dat ze met die mensen contact kan opnemen en hulp kan vragen. Dat voorkomt waarschijnlijk al voor een groot deel dat ze terugvalt.’