Festival van de Circulaire Versnelling

De centrale vraag van de dag was: hoe versnellen we samen de transitie naar een circulaire en regeneratieve samenleving? De dag werd geopend door het CIRCOLLAB-programmateam, dat meteen het publiek aan het werk zette: onder tijdsdruk versneld keuzes maken tussen circulaire dilemma’s. In de middag sprak keynote speaker Sander Heijne over de dynamieken die ontstaan van dominante systemen en hoe deze in stand gehouden worden door bepaalde facturen. Niet alleen bracht hij historisch perspectief mee maar ook een mooie boodschap: het valt niet mee om tegen bestaande systemen op te boksen, maar laten we ondanks tegenslagen altijd blijven werken aan een nieuw framework, zodat dit klaarligt op het moment dat verandering daadwerkelijk mogelijk is. 

In totaal waren er maar liefst 16 deelsessies te volgen waarvan we enkele hieronder uitlichten. 

Deelsessie ‘Bouw mee aan een toekomstbestendige leefomgeving’ 

In deze workshop van Universiteit Twente i.s.m. lectoraat Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken (Hogeschool van Amsterdam) werden deelnemers aan een ‘verandertest’ onderworpen. Aan de hand van twee vragen deelden zij zichzelf in bij een specifieke veranderrol. Vier typen veranderaars werden beschreven in analogie met vier diersoorten: de arend, de bever, de mol en de mier. Hoe bouwen zij hun hollen? Hoe gaan ze daarbij met anderen te werk? De vier diertypen verzamelden zich in hun eigen groep om vervolgens aan de slag te gaan met het invullen van een circulair materiaalschema. Hun opdracht was om in het jaar 2035 Pakhuis de Zwijger te verbouwen tot woningen. Welke materialen zijn over tien jaar nog nieuw nodig, tot welk afval leidt deze verbouwing, welke materialen kunnen uit donorgebouwen worden gewonnen en welke materialen worden vanuit het Pakhuis gedoneerd? En: welke maatregelen nemen deze diertypes nu, om die verbouwing in 2035 mogelijk te maken? Opvallend was het verschil in stijl tussen de diertypen, en ook hun complementariteit. De moraal van dit verhaal: elk verandertype heeft de ander nodig om samen de transitie naar een toekomstbestendige leefomgeving waar te maken. 

Deelsessie ‘Fantastische (en betaalbare) woningbouw’ 

In deze workshop van de HvA-onderzoeksgroep Circulair Bouwen regen deelnemers de vraag gesteld welke circulaire waarden zij van belang achten voor woongebouwen met een lange levensduur. Als je wil bouwen voor sociale en middenhuur, hoe verwerk je die waarden dan in de traditionele formule van winst = omzet – kosten? Welk gewicht ken je toe aan de verschillende soorten waarde? En komt die alleen ten goede aan de maatschappij, of kun je die ook in geld uitdrukken? Lukt het daarmee om anders te kijken naar de kosten van meervoudige waarde creatie en te komen tot kloppende formules die ook voor investeerders aansprekend zijn? Deze vragen vormden de leidraad voor een gezamenlijke verkenning en invuloefening om bij circulair bouwen van waarden naar waarde te komen.  

Deelsessie ‘Toekomst verbeelden, visie ontwikkelen’ 

Tijdens deze workshop onderzochten deelnemers hoe een volledig circulaire samenleving in 2050 eruit kan zien en wat dit betekent voor wonen, werken en samenleven. De sessie gebruikte drie toekomstverhalen voor 2025, 2035 en 2050 als vertrekpunt, concretiseerden deze naar het dagelijks leven, en verbeeldden deze in beelden van de circulaire samenleving. In de visie voor 2025 staat slim hergebruik van woonruimte centraal: woningen worden gedeeld, opgesplitst en circulair gerenoveerd, met gemeenten, corporaties en bewoners als aanjagers. In 2035 verschuift de focus naar kwaliteit en verbondenheid: steden groeien niet langer in volume maar in leefbaarheid, met coöperaties, standaardisatie en herstelvaardigheden als belangrijke pijlers. De visie voor 2050 toont een volledig circulair ecosysteem waarin materialen nooit verloren gaan en lokale gemeenschappen, technische experts en coöperaties samenwerken via materiaalhubs en wijkwerkplaatsen. Het gezamenlijke proces hielp deelnemers een concreet en richtinggevend beeld te vormen van een circulaire toekomst. Zij verlieten de sessie met een levendige visie en concrete beelden die helpen om huidige keuzes bewust te sturen, en met een persoonlijke, concrete actie om nú de circulaire samenleving te gaan realiseren. 

De workshop is onderdeel van het NWA-project Accelerating the Circular Transition (ACT!) en werd georganiseerd door HvA-lectoraten Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken (CGV) en Circulair Ontwerpen en Ondernemen (COO), in samenwerking met NEMO Science Museum. Wil je meer weten over ACT!, neem dan contact op met Julie Ferguson. 

Sessie ‘WEShapeTheFuture: multidisciplinair samenwerken aan de (transitie) uitdagingen van gebiedsontwikkeling’ 

Wat zou de roerdomp (een geelbruine reiger) hiervan vinden? In deze sessie hebben de deelnemers ervaren hoe de hackathon WEShapeTheFuture van Urban Innovation (Hogeschool Windesheim) studenten multidisciplinair samenwerken aan gebiedsontwikkeling vraagstukken. Iedereen nam een andere rollen aan en keek vanuit een andere bril naar hoe duurzaamheid vorm kan krijgen in het nieuw te ontwikkelen gebied Pampus. De opzet werd positief ontvangen en in de groep werd ook al nagedacht over hoe dit concept ook in andere contexten kan worden ingezet, bijvoorbeeld in een grote organisatie als de gemeente om professionals dichterbij elkaar te brengen. Interesse? Neem contact op met Evert-Jan Velzing: e.j.velzing@windesheim.nl 

Sessie ‘Circulair bouwen: appeltje eitje toch?!’ 

Onderzoekers Melanie de Vries en Dirk Vroegindeweij (Hogeschool Windesheim) hebben voor het eerst het Canvas voor Circulair Bouwen gepresenteerd en getest. Dit canvas helpt projectleiders door de initiatieffase van een circulair bouwproject. Het is ontwikkeld vanuit het onderzoeksproject Naar Circulaire Ontwerpteams waarin meerdere circulaire bouwprojecten zijn gevolgd. Het canvas werd goed ontvangen en is alweer doorontwikkeld op basis van de waardevolle feedback. Interesse in het canvas? Mail naar m.h.devries@windesheim.nl. 

Sessie ‘Kunnen bedrijven écht een regeneratief bedrijfsmodel omarmen, of is het een utopie?’ 

Onderzoekers Melanie de Vries (Hogeschool Windesheim) en Rob Rubberink (Hogeschool van Amsterdam) in de haalbaarheid van regeneratieve bedrijfsmodellen. Aan de hand van het ijsbergmodel hebben ze samen met de deelnemers verkend welke systeemverandering nodig is voor een regeneratieve bouwsector. De conclusie van de discussie? Dat regeneratie vraagt om een diepgaande verandering: we moeten anders denken en doen. Regeneratie blijft een utopie als we onze dieperliggende normen, waarden en denkpatronen niet aan de kaak stellen.  

Festival Exploration Zone 

Het laatste onderdeel van de dag was de Festival Exploration Zone. Hier presenteerde HvA-student van de opleiding Voeding en Diëtetiek Teun Rebergen ‘no waste borrelhapjes’: bonbons gemaakt van (fairtrade) witte chocolade, met daarin een vloeibare bouillon van gefermenteerde groenten en bovenop een emulsie van kruiden. Ook was er ruimte voor studenten die hun circulaire ontwerpen tentoonstelden: Studente Haniefa Landbrug presenteerde een schaaktafel, en was er een gymzaalvloerkruk van Pieter van der Veen te bewonderen. Daarnaast waren er nog bloemen gemaakt van airbags en een vaas gemaakt van industriële reststromen ter inspiratie, aangevuld met producenten uit de HvA-minor Circular Product & Packaging Design. Ook konden bezoekers kennis maken met de vele spellen die in te zetten zijn in het circulaire onderwijs, en vertelden verschillend onderzoekers over lopend ten behoeve van de circulaire transitie. De zeepkist werd goed gevuld door de aanwezigen, onder meer door het U!REKA-samenwerkingsverband van 7 Europese Hogescholen kreeg zo een podium en er waren aanwezigen van de Nationale Denktank die hun onderzoek onder de aandacht brachten. Al met al kijken we terug op een prachtige dag!