Burgerschapsonderwijs ontwikkelen en monitoren in po, go en vo
Van scholen in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs wordt verwacht dat zij doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs vormgeven. Scholen zijn goed in staat om betekenisvolle programma’s te ontwerpen en uit te voeren. Dat is niet altijd in samenhang met elkaar. Alle vakinhoud, onderwijsprogramma’s en activiteiten doelgericht en samenhangend vormgeven, is een grote uitdaging.
Binnen dit onderzoeksprogramma gaan wij samen met scholen schoolbrede aanpakken ontwerpen, uitproberen en evalueren. Burgerschap kent vele betekenissen en ook burgerschapsonderwijs kan op allerlei manieren vormgegeven worden passend binnen het wettelijk kader. Onderzoek wijst erop dat verschillende aanpakken kunnen bijdragen aan burgerschapscompetenties en –ervaringen van jongeren. Zo weten we uit onderzoek dat een teamgerichte aanpak belangrijk is, dat een open klas- en schoolklimaat van belang is en dat er via allerlei didactische werkvormen gewerkt kan worden aan burgerschap, denk aan dialogen, gerichte instructie en groepsopdrachten. Ook het in de gaten houden of de gestelde doelen van een onderwijsaanpak op school bereikt worden (monitoring), kan impactvol zijn. Minder bekend is hoe een schoolbrede aanpak waarin samenhangend aan burgerschap gewerkt wordt eruit kan zien en wat daarin impactvol is.
Doelgericht werken aan burgerschapsonderwijs
Schoolbrede aanpakken gaan in elk geval over wát er onderwezen wordt (burgerschapsinhouden, het curriculum), over hoe mensen op school met elkaar omgaan (de schoolcultuur, het pedagogisch klimaat) en over hoe het onderwijs, samenwerken en monitoren georganiseerd wordt (de schoolorganisatie). Wij verwachten dat aanpakken waarbij doelgericht gewerkt wordt aan burgerschapsonderwijs op al deze niveaus impactvoller zijn dan losse activiteiten.
Binnen dit onderzoek gaan wij samen met scholen tijdens een vierjarig traject onderzoeken welke schoolbrede aanpakken voor burgerschapsonderwijs impactvol kunnen zijn, we beschrijven hoe deze aanpakken en de monitoring er in de praktijk uitzien, hoe leerlingen en leraren de aanpakken evalueren en of die overdraagbaar zijn naar andere contexten. In een ontwerplab met leraren, schoolleiders en leerlingen worden potentiëel impactvolle schoolbrede aanpakken ontworpen, uitgeprobeerd en geëvalueerd. Het onderzoek is gericht op het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en gespecialiseerd onderwijs.
Doel van het project
Het doel van het onderzoek is om impactvolle schoolbrede aanpakken van burgerschapsonderwijs en monitoring te ontwikkelen voor het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en gespecialiseerd onderwijs.
Onderzoeksmethode
In dit onderzoek werken we volgens de uitgangspunten van ontwerpgerichtonderzoek (educational design research. Hierbij worden vier onderzoeksfasen doorlopen: inventarisatiefase, ontwikkelfase, beproevingsfase en doorwerkingsfase. We gaan daarbij uit van collaboratief werken: leraren, schoolleiders en leerlingen van verschillende scholen werken samen met onderzoekers in ontwerpgroepen, die samen leren en onderwijs ontwikkelen. Het onderzoek en ontwerp in de ontwerpgroepen is gebaseerd op expertises van praktijkpartners, behoeften van het onderwijsveld en op inzichten uit empirisch onderzoek. Daarnaast is het ontwerponderzoek gegrond in wetenschappelijke literatuur en gericht op het bijdragen aan wetenschappelijke kennisontwikkeling en tegelijkertijd bedoeld om een positieve verandering in de onderwijscontext te bewerkstelligen.
Verwachte onderzoeksresultaten
Met het onderzoek hopen we impactvolle schoolbrede aanpakken te ontwikkelen die scholen in andere contexten ook kunnen gebruiken om hun eigen burgerschapsonderwijs verder vorm te geven. Daarmee kan het onderzoek bijdragen aan het versterken van burgerschapsonderwijs. Het is de bedoeling dat het onderzoek wetenschappelijke publicaties oplevert (proefschriften), praktijkpublicaties, podcasts en concrete materialen (zoals kwaliteitskaarten, handreikingen).
Onderzoeksteam
- Dr. Hessel Nieuwelink
- Dr. Floor Rombout
- Dominique Angel
- Dagmar Bon
Subsidieverstrekker
NWO
Betrokken partners
- Universiteit van Amsterdam
- Stichting CITO
- Vrije Universiteit
- Kohnstamm Instituut
- Universiteit van Humanistiek
- Hogeschool Saxion
- Universiteit Twente
- Radboud Universiteit Nijmegen
- Academica