Moeite met Maatwerk
Rapport en podcast
Welke obstakels moeten juridische professionals overwinnen als zij in hun uitvoeringspraktijk effectief en verantwoord maatwerk willen bieden? In het verkennend onderzoek 'Moeite met Maatwerk' van het lectoraat Responsieve Rechtspraktijk is dat onderzocht. Lees hier de belangrijkste uitkomsten en beluister de podcast over het onderzoek.
Drie spanningsvelden
Samengevat komen uit het onderzoek drie belangrijke spanningsvelden naar voren:
Nabijheid versus distantie: Juristen worden gedreven door een persoonlijke wens om rechtvaardigheid te bieden, maar voelen zich vaak beperkt door hun professionele rol die objectiviteit, betrouwbaarheid en voorspelbaarheid vereist. Dit creëert een conflict tussen persoonlijke zorgzaamheid en professionele distantie. Van Domselaar beschrijft in haar oratie een ‘filoktetische’ beroepsethiek die pleit voor meer empathie en directe interactie tussen jurist en burger. Deze aanpak kan zorgen voor beter passende en rechtvaardigere oplossingen, maar wordt in de traditionele beroepsopvatting vaak niet benut.
Zekerheid versus onzekerheid: Juridische professionals ervaren onzekerheid bij het bieden van maatwerk vanwege het onbekende karakter en de risico's zoals willekeur, het overtreden van interne regels, en prestatie-indicatoren niet halen. Een rapport van de Algemene Rekenkamer bevestigt dat maatwerk risicovol kan zijn, wat professionals vaak weerhoudt om af te wijken van standaardprocedures.
Oud versus nieuw: Het bieden van maatwerk vereist nieuwe competenties bovenop traditioneel juridisch vakmanschap, zoals het vermogen om ruimte tussen regels te vinden en die overtuigend te gebruiken. Dit blijkt moeilijk voor veel professionals omdat wetgeving en jurisprudentie voortdurend veranderen en onzekerheid creëren.
Deze spanningsvelden maken duidelijk waarom juridische professionals moeite hebben met maatwerk en onderstrepen de behoefte aan nieuwe benaderingen en ondersteuning om dit effectief en verantwoord te doen.
Methode
Voor het onderzoek werden twee verschillende methoden ingezet:
-
Interviews: journalist Lex Bohlmeijer voerde diepgravende gesprekken met juridische professionals werkzaam bij diverse uitvoeringsorganisaties van het rijk en bij gemeenten. Deze gesprekken, gehouden begin 2023, duurden ruim een uur. De interviews werden opgenomen en de citaten werden geanonimiseerd en gestroomlijnd voor leesbaarheid.
-
Reflectieve Bijeenkomsten: In de tweede helft van 2023 organiseerde lector Arnt Mein drie bijeenkomsten. Hierbij reflecteerden professionals uit het juridische beroepenveld, onderzoekers, docenten en studenten van de Hogeschool van Amsterdam op fragmenten uit de interviews. Een belangrijke rol was weggelegd voor de 'kunstenaars-mindset' waarbij (performatieve) kunstenaars met een frisse en onbevangen blik naar de maatschappelijke vraagstukken keken en inspeelden op de onzekerheid en fundamentele veranderen. Hun bijdragen op beeldend of musisch vlak openden nieuwe gezichtspunten en brachten een dynamische discussie op gang.
Podcast
De interviews met de professionals zijn met geluidsfragmenten van de interactieve bijeenkomsten in een podcast samengebracht.