Geactualiseerd boek toont historische en maatschappelijke relevantie van sociaal werkers
Of sociaal werkers nu in de pleegzorg werken, de wijk of het AZC, allemaal staan ze in een lange traditie van hulpverleners die kwetsbare mensen bijstaan. Maar vanuit welke theoretische opvattingen doen ze dat eigenlijk? En heeft het zin? Docent-onderzoekers Jeroen Gradener (Youth Spot), Marc Hoijtink (Stedelijk Sociaal Werk) en hoofddocent Social Work, Sjoukje Botman, droegen bij aan een zojuist verschenen handboek, 'Denken over sociaal werk'. Een geactualiseerde, tweede druk voor sociaal werkers, studenten, docenten en onderzoekers die niet alleen willen handelen, maar ook willen begrijpen wat hun werk betekent – en kan betekenen.
In de opleiding Social Work werd de eerste druk van Denken over sociaal werk al enige jaren gebruikt. In dit handboek vertellen Nederlandse en Vlaamse auteurs over de geschiedenis van het sociaal werk en over belangrijke filosofen en sociale wetenschappers die de theorie van het sociaal werk hebben helpen vormen. De eerste druk verscheen in de coronaperiode en verwees geregeld naar de omstandigheden, waarin sociaal werkers toen moesten werken.
Sociaal werk onder druk
Nu hebben sociaal werkers met andere problemen te maken, zeker in de Verenigde Staten, de bakermat van het sociaal werk. In de introductie van de tweede druk beschrijven de auteurs hoe Trumps politiek van invloed is op hun Amerikaanse collega’s: ‘denk aan de bezuinigingen op public services en health care, deportaties van asielzoekers, het anti-lgbtq+-discours, dreigingen om de VN te verlaten en het effectief verlaten van de WHO’. In Nederland en België staat het sociaal werk eveneens onder druk en wordt hulp steeds vaker voorwaardelijk gemaakt: voor wat, hoort wat.
‘Omdat het sociaal werk gekleurd wordt door geopolitieke en sociale omstandigheden, vonden we dat een aantal hoofdstukken geactualiseerd moest worden,’ vertelt Jeroen Gradener, een van de schrijvers van het boek en docent-onderzoeker bij het lectoraat Youth Spot. ‘Het theoretisch kader hebben we in stand gehouden. Wel hebben we aan aantal perspectieven toegevoegd, zoals die van de Braziliaanse onderwijshervormer Paulo Freire (die over emanciperend onderwijs voor onderdrukte bevolkingsgroepen schreef – red.) en de Franse socioloog Bruno Latour (die in zijn actor-netwerktheorie uitlegde hoe mensen relaties aangaan met niet-menselijke objecten, zoals auto’s of smartphones – red.). Ook zijn we in de bestaande hoofdstukken met actuele voorbeelden gekomen, waarop we reflecteren met behulp van de theorieën van deze denkers. Deze tweede druk is door een andere uitgeverij uitgegeven, die het boek goedkoper kon aanbieden. Dat is ook voor studenten prettig.’
Onderwijs
Deze tweede druk van Denken over sociaal werk zal opnieuw in de Master Social Work gebruikt worden, zowel in Nederland als Vlaanderen. In de bachelor Social Work van de HvA staan gedeelten uit dit boek op het lesprogramma. Dat roept de vraag op waarom toekomstig sociaal werkers die theorie eigenlijk moeten kennen?
Jeroen Gradener: ‘Die theorieën kunnen taal bieden, verheldering en denkruimte om te zien dat de praktijk van het sociaal werk voor een belangrijk deel bepaald wordt door de tijd waarin we leven. Daarnaast hopen we dat studenten Social Work leren dat hun vak in een historische traditie staat van het werken aan de samenleving. Daarmee willen we ook het zelfbeeld van sociaal werkers versterken. Je werkt als sociaal werker in concrete praktijken: je helpt en ondersteunt mensen. Maar wat de betekenis daarvan precies is voor de samenleving, de waarde, dat willen we studenten en sociaal werkers meegeven.’