'De digitale wereld vreet de fysieke wereld op'

Rick van Kersbergen, docent-onderzoeker bij het lectoraat Responsible IT van de HvA, spreekt over dit onderwerp op de conferentie Digitale Duurzaamheid aan de HvA (25 september). De hogeschool organiseert deze conferentie, omdat de gevolgen voor het klimaat van de verregaande digitalisering nog veelal onbelicht blijven, of terzijde worden geschoven. Kersbergen is een van de weinige AI-onderzoekers die zich op sustainable AI richt, een relatief nieuw vakgebied.

Terzijde geschoven

De keerzijde van de AI-revolutie – het alsmaar stijgende energieverbruik- is tot dit moment nauwelijks een gespreksonderwerp geweest. Wat het ook lastig maakt, is dat techbedrijven niet open zijn over wat nodig is aan datacenters (met stroom- en waterverbruik) en infrastructuur voor hun AI-programma’s.

Maar gezien de ongekende hoeveelheden data die nodig zijn om AI-modellen te laten werken, is aannemelijk dat het verbruik gigantisch is. “Google is bijvoorbeeld onlangs een deal aangegaan met een nucleair energiebedrijf om kerncentrales te bouwen voor haar datacenters,” weet Kersbergen. 

Verandering komt niet van grote techbedrijven

Het initiatief om dit probleem aan te pakken, zal niet vanuit de techbedrijven komen, denkt Kersbergen. “We zien dat de grote techbedrijven, zoals Google, Meta en Microsoft, weinig belangstelling tonen om hun technologie te verduurzamen. Er vindt voornamelijk greenwashing plaats. Ze hebben oneindig veel geld, maar dat wordt gebruikt om de AI continu te versterken- zodat het nog sneller en beter werkt.”

Big tech is gebaat bij ons AI-gebruik

Dat duurzaamheid momenteel nauwelijks een discussie vormt, komt de grote tech-bedrijven dan ook goed uit. Zij zijn er juist bij gebaat dat mensen zoveel mogelijk van AI gebruikmaken; hoe meer data, hoe beter. Alle gebruikersdata uit de chatbots en zoekopdrachten benutten zij weer voor hun AI-modellen.

Opgelegd

Het is een gezamenlijk probleem, zegt de onderzoeker. Want ook gebruikers staan nog weinig stil bij de grote footprint van hun AI-gebruik. Maar Kersbergen wil de verantwoordelijkheid niet alleen bij de individuele gebruiker leggen. “Het AI-ecosysteem wordt je als doorsnee persoon wel echt opgelegd. Dus ook al maak je je druk over duurzaamheid- er is bijna niet aan ontsnappen.”

Wat we niet zien, bestaat niet

Dan zijn er ook nog de bedrijven, die mee willen met de ontwikkelingen en AI-agents inzetten om te besparen op mankracht. Ook daar is weinig bewustzijn over de implicaties voor het klimaat en de fysieke wereld.

Dit komt overigens ook omdat digitale wereld voor veel mensen abstract blijft. “Je klapt je laptop dicht en het bestaat niet meer. Maar ook al zie je het niet, het gebeurt wel. De fysieke wereld wordt hiervoor opgeofferd."

Begint bij bewustzijn

Toch is dit alles geen reden om moedeloos toe te kijken. “We kunnen er met z’n allen iets aan doen." Vandaar dat de HvA deze conferentie rond digitale duurzaamheid organiseert. “Er zijn binnen het huidige systeem wel manieren om daarbinnen te bewegen. Ik wil niet zeggen dat het gebruik van generatieve AI per definitie fout is; het gaat om afwegingen maken.”

Voor bedrijven, studenten en medewerkers

Bij de conferentie komen medewerkers, studenten en bedrijven van de Knowledge Mile. In een workshop zal Kersbergen laten zien hoe je je gedrag kunt veranderen, bijvoorbeeld door je laptop of cloud op te schonen.

Daarnaast zijn er bijdragen van onder meer de master Klimaatpsychologie, het bedrijf MacLeasy (dat de levensduur van Apple-apparaten verlengd, terwijl het systeem is ontworpen voor het tegendeel), van VU-promovendus Alex de Vries, die zich richt op de footprint van AI, en van Ruud Knijn van ITS HvA (heeft o.a. de Fairphone als bedrijfssmartphone geïntroduceerd)