‘Vaak zien wij als jongerenwerkers de armoede van jongeren eerder dan de gemeente’
Op 3 juli overhandigde een groep jongeren een belangrijk manifest aan vertegenwoordigers van het kabinet, het jongerenwerk en het onderwijs. In dit manifest Samen zien, samen doen. Jongerenwerkers aan zet tegen armoede en schulden concluderen onderzoekers van de lectoraten Youth Spot en Armoede Interventies van de HvA dat jongerenwerkers bij uitstek in staat zijn om jongeren te helpen met financiële problemen.
In het Wibauthuis gaat een gejoel op wanneer bekend wordt gemaakt dat jongeren het jongerenwerk gemiddeld beoordelen met een 8,6. Vandaag zit de collegezaal vol met jongerenwerkers, jongeren, docenten, beleidsmedewerkers en samenwerkingspartners van het jongerenwerk. Ieder van hen lijkt overtuigd van de conclusies van het onderzoek dat hier wordt gepresenteerd. Jongerenwerkers zijn als geen ander in staat om jongeren te helpen die te maken hebben met armoede of bestaansonzekerheid. Terwijl formele schuldhulpinstanties moeite hebben om hen bereiken, nemen ze jongerenwerkers in vertrouwen.
Schaamte
Hoe belangrijk dat is, laat Mariëtte Lusse, lector Kinderarmoede Hogeschool van Rotterdam, zien met een aangrijpend filmpje van een meisje van elf, Anashya, die voor het eerst aan een leeftijdgenoot vertelt over haar leven in armoede. Haar ouders raakten in de schulden door de toeslagenaffaire. Ze moest verhuizen, ging naar een nieuwe school en haalde daar slechte cijfers, vooral nadat haar ouders waren gescheiden. Om het hoofd financieel boven water te houden, werkte haar moeder zo veel dat ‘haar lichaam haar uitzette en toen weer aan’. Ze raakte halfzijdig verlamd. Anashya trok zich terug. Ze wilde haar moeder niet belasten met haar problemen en schaamde zich te erg om er met anderen over te praten.
Niet alle jongeren met financiële problemen zijn in armoede opgegroeid. Stijn Sieckelinck, lector Youth Spot, en Anna Custers, lector Armoede Interventies, laten verschillende jongeren en jongerenwerkers aan het woord. Ze vertellen dat sommige jongeren schulden krijgen, doordat ze veelvuldig aankopen doen op afbetaling (buy now, pay later), online gokken of beleggen in crypto. Ook jongeren die zzp’er worden, overzien niet altijd waar ze aan beginnen en komen in financiële nood.
De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek:
1. Jongerenwerkers kunnen door hun unieke houding en werkwijze zowel online als offline jongeren bereiken in (dreigende) armoede en schulden die andere professionals vaak niet bereiken. De geïnterviewde jongeren geven aan dat dit komt omdat jongerenwerkers open en eerlijk zijn, zich goed kunnen inleven en goed kunnen praten met jongeren. Hun bereikbaarheid, snelheid en flexibiliteit spelen een doorslaggevende rol.
2. De reguliere (vaak gratis) vrijetijdsactiviteiten van het jongerenwerk zijn een vindplaats van jongeren met (dreigende) armoede en schulden. Daar bouwen jongerenwerkers aan het vertrouwen om (onder meer) over eventuele geldzorgen te praten. Daarnaast werken zij outreachend en komen ze op veel plekken waar ze kinderen en jongeren in (dreigende) armoede en/of schulden treffen.
3. Jongerenbegeleiders begeleiden veel jongeren naar hulp/steun binnen of buiten de jongerenwerkorganisatie. In samenwerking met stakeholders bieden ze diverse projecten en diensten op het gebied van financiële educatie en lichte ondersteuning bij geldzorgen. Wanneer jongeren schulden hebben, hebben sommige organisaties daar ook aanbod op ‘onder 1 dak’. Jongeren waarderen hun ondersteuning en geven een gemiddeld rapportcijfer van 8,6.
‘Soms voel je dat er iets niet goed zit’
Wanneer jongeren eenmaal schulden hebben, zijn jongerenwerkers vaak de eersten die dit opmerken, omdat zij een vertrouwensrelatie met hen hebben. ‘Vaak zien wij als jongerenwerkers de armoede van jongeren eerder dan de gemeente,’ zegt jongerenwerker Frederique Bindels van R-newt. Manon Galesloot van Jongerenwerk Utrecht (JOU) beaamt dat. ‘Soms voel je dat er iets niet goed zit. Als je vragen blijft stellen, durft een jongere je op een gegeven moment te vertellen wat er is.’
Shahida, een van de aanwezige jongeren, is zelf geholpen bij haar schulden. ‘In het begin is het heel moeilijk om hulp te vragen. Ik werd door een jongerenwerker verwezen naar Oprecht, een schuldhulpverleningsorganisatie die samenwerkt met het jongerenwerk. Daar keken ze niet alleen naar m’n schulden, maar naar de totale mens. Nu ben ik schuldenvrij en vertel ik aan andere jongeren mijn verhaal.’
In het kader van dit onderzoek ontwikkelden jongerenwerkers initiatieven om (beter) armoede en schulden tegen te gaan. Zo bedacht Rijnaldo Wilson, jongerenwerker bij MeerWaarde een computergame, waarin een avatar geconfronteerd wordt met geldproblemen. Na afloop van het spel gingen de jongeren hierover met jongerenwerkers in gesprek. Omar Timmermans, jongerenwerker bij WijkZ, maakte een video over gokken, waarin jongeren uit de wijk meededen. ‘Zij zeggen: “Wij hebben het ook gedaan, doe het niet.” Dat maakt indruk.’ In het najaar worden de initiatieven die in het kader van dit onderzoek tot uitvoer zijn gebracht gepresenteerd in een inspiratiebundel.
Manifest
Nu ligt er een onderzoeksrapport en een manifest. Jodi Mak, senior onderzoeker Armoede Interventies, en Wendy Wesseling, senior onderzoeker Youth Spot, presenteren tijdens de slotbijeenkomst de onderzoeksresultaten, waaruit duidelijk naar voren komt hoe belangrijk jongerenwerkers zijn bij de signalering van armoede onder jongeren. Het manifest mogen de jongeren zelf overhandigen aan (de helaas verhinderde) staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Jurgen Nobel, voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool van Amsterdam, Jopie Nooren, en directeur van Meerwaarde, Martijn Kool.
‘Ik onthoud van deze middag dat de tegenstelling van armoede niet rijkdom is, maar genoeg,’ zegt lector Youth Spot, Stijn Sieckelinck tot besluit. ‘Het laat zien dat het om onrecht gaat. Het gaat niet om luxe, maar om de basis. Als we dit voor meer jongeren en gezinnen willen realiseren, moeten we bij jongeren zelf zijn. Wanneer die terecht kunnen bij een jongerenwerker en we hen betrekken met hun ervaringen en hun botsingen met het systeem, kunnen we aan oplossingen werken.’
Foto's: Saskia van den Boom