Ivar Timmer over de onderschatte rol van technologie voor de democratische rechtsstaat
De manier waarop technologie wordt ingezet, heeft invloed op de kwaliteit én de uitkomsten van juridische processen. Wanneer daar niet goed over nagedacht wordt, kan dat grote gevolgen hebben, zoals de toeslagenaffaire heeft laten zien. Hoe kan technologie bijdragen aan een betere rechtspraktijk en een democratische rechtstaat? Daarover vertelt Ivar Timmer, lector Legal Management & Technology, in zijn lectorale rede op 27 november.
Veel juristen gebruiken dagelijks al databases, beslissystemen en – steeds vaker – AI. Functioneren zonder technologie is voor juridische professionals onmogelijk geworden, of ze nu in de klassieke rechtspraktijk, voor de overheid of voor een bedrijf werken. Dat merken ook cliënten, die met digitale dossiers op de hoogte gehouden worden, en burgers, die in toenemende mate met een digitale overheid te maken hebben.
De kwaliteit van onze moderne rechtsstaat wordt voor een relevant deel bepaald door de kwaliteit van de ondersteunende technologie.
Technologie als blinde vlek
Wanneer technologie niet goed werkt, kan dit het vertrouwen in de rechtsstaat ondermijnen. ‘De kwaliteit van onze moderne rechtsstaat wordt voor een relevant deel bepaald door de kwaliteit van de ondersteunende technologie,’ zegt Ivar Timmer.
Toch is technologie voor veel juristen nog een blinde vlek. Timmer wil daar verandering in brengen. In zijn lectorale rede ‘Over blinde vlekken, black boxes en digital twins’ benadrukt hij het belang van technologie voor alle sectoren van de rechtspraktijk. In de juridische opleidingen van de Hogeschool van Amsterdam, in het bijzonder de Master Legal Tech, worden daarom digitaal vaardige juridische professionals opgeleid.
Een kernthema in zijn onderzoek is het omzetten van rechtsregels naar digitale systemen die juridische processen kunnen ondersteunen. Zo’n ‘digitale vertaling’ ondersteunt bijvoorbeeld de uitvoering van wetten in de publieke sector, of helpt private organisaties te voldoen aan regelgeving (compliance). Effectieve digitale vertalingen kunnen organisaties helpen omgaan met regeldruk, voortvloeiend uit de grote hoeveelheid complexe regelgeving waar ze mee te maken hebben.
Effectieve digitale vertalingen kunnen organisaties helpen omgaan met regeldruk, voortvloeiend uit de grote hoeveelheid complexe regelgeving waar ze mee te maken hebben.
AI-angst
En hoe zit het met (generatieve) AI? Kan die straks voor eigen rechter spelen? Timmer betoogt dat AI van grote waarde kan zijn voor de rechtspraktijk. Wel wijst hij erop dat taalmodellen ‘in hun kern een black box hebben, waarvan het menselijkerwijze onmogelijk is aan te geven hoe een uitkomst exact tot stand komt’. Bovendien kent AI geen betekenis en heeft het geen wereldbeeld. Een jurist moet dus goed weten waarvoor hij AI gebruikt. Alleen mensen kunnen rechtvaardige beslissingen nemen op grond van real world knowledge.
Lectorale rede
Op donderdag 27 november a.s. houdt Timmer zijn lectorale rede. Vervolgens zal hij hierover in gesprek gaan met Mariette Lokin (hoogleraar Wetgeven in de digitale rechtsstaat, Open Universiteit), Eelco Baartse (coördinator Kennismanagement en Innovatieteam, Juridisch Bureau, Gemeente Amsterdam en Cemal Sümbül (student master Legal Tech, HvA). Ook Arjan Vliegenthart, decaan Faculteit Maatschappij en Recht, en Henk Geveke, lid College van Bestuur, zullen hierbij aanwezig zijn.