Innovatiewerkplaats Helpman De Wijert

De innovatiewerkplaats begon als een initiatief van Terra MBO en de gemeente maar wordt inmiddels gesteund door de Hanzehogeschool, lokale ondernemers en bedrijven. De projecten zijn verspreid over De Wijert, een jaren ’60 woonwijk in het zuidwesten van Groningen waar relatief veel werklozen en mensen met een laag inkomen wonen. De wijk heeft bovendien de laatste jaren veel te maken gehad met verkeersomleidingen als gevolg van werkzaamheden aan de naastgelegen ringweg. Via projecten in de openbare ruimte en leegstaande panden snijdt het mes aan twee kanten: studenten leren in de praktijk, terwijl de wijk profiteert van meer participatie, ondernemerschap, groen en leefbaarheid.

Mustafa Hasanov & Wendy Tan, onderzoeker & senior onderzoeker bij Rijksuniversiteit Groningen/Wageningen University & Research:

“Bijzonder aan Innovatiewerkplaats Helpman De Wijert is dat onderwijsinstellingen, de lokale overheid, bewoners en ondernemers samenwerken aan buurtprojecten. We zien niet vaak dat al deze partijen zijn verenigd in een gezamenlijk initiatief. Hierbij vormt consensus het uitgangspunt: samen wordt bedacht welke thema’s van belang zijn voor de wijk en waar aandacht naar uit moet gaan in de projecten. De waarde van de IWP was meteen duidelijk. Het functioneert als een fysiek en sociaal verzamelpunt voor een wijk die aan het transformeren is. Tegelijkertijd is het een experimentele leer- en werkplaats voor de studenten van de verschillende onderwijsinstellingen in de wijk. Hiermee kon de IWP een centrale rol en een verzamelpunt worden voor alle wensen en ideeën in de wijk om vorm te geven aan de Wijkdeal. Onder vijf thema’s zijn meerdere projecten uitgekozen en uitgevoerd door bewoners.”

“Het doel is om de wijk in alle opzichten mooier en beter te maken, met vrijwilligers en participatiebanen. Banencreatie was ook van belang. Bij de start in 2016 kregen we als onderzoekers een rondleiding in De Wijert en werden we hartelijk ontvangen door wijkbewoner Dennis Broekema. Hij was gebouwbeheerder en oprichter van Platform de Wijert nadat hij Terra had benaderd uit enthousiasme voor het initiatief. Zijn verhaal over hoe hij door op de koffie te gaan met buren in zijn eigen wijk initiatieven en ideeën kon matchen was inspirerend als een klassieke vorm van hoe je je eigen wijk kan organiseren zonder te veel bureaucratie en structuur.”

“Natuurlijk heeft de tijd niet stil gestaan en is het initiële idee nu geprofessionaliseerd en opgeschaald. Er is een centrale manager van de IWP die als spin in het web functioneert. De monitor uit 2016/2017 laat zien dat er veel over de organisatievorm en managementstijl is nagedacht. De besluitvorming binnen de innovatiewerkplaats is nu meer gecentraliseerd. Dit uitte zich ook in onze ervaring tijdens het onderzoek: de manager staat in contact met alle andere partijen. Toen wij later in het onderzoek contact zochten met andere betrokkenen liep dat via de manager. In die zin lijkt het wel wat op hoe in de jaren tachtig wijkprojecten werden georganiseerd: sterk gestuurd vanuit de overheid en niet zo horizontaal als we nu vaak als ideaal zien. Een organisatie met een sterke centrale sturing kan een nadeel blijken als de geldkraan dichtgaat en de betaalde manager verdwijnt: blijven projecten dan nog overeind of blijken onderliggende verbanden dan te oppervlakkig om samen door te gaan? Aan de andere kant zou je ook kunnen zeggen dat de innovatiewerkplaats laat zien dat je veel energie uit een wijk kunt aanboren als je als overheid bereid bent te investeren in de coördinatie tussen verschillende partijen.”

Annet Muller, manager Innovatiewerkplaats Helpman-De Wijert:

“De innovatiewerkplaats is gestart als een samenwerkingsverband tussen Terra en Gemeente Groningen. In eerste instantie ging de aandacht vooral uit naar onderhoud en verbetering van groen in de openbare ruimte door studenten in leeropdrachten. Geleidelijk is dit uitgegroeid tot algemene verbetering van de wijk door onder andere sociale ondernemingen op te zetten en werkplaatsen te creëren. Ook hebben we groen, picknicktafels, moestuintjes, straatmeubilair, een winkel (FruitCafe) en buurthuis activiteiten aan de wijk kunnen toevoegen.”

“Het idee achter de innovatiewerkplaats is dat deze functioneert als een buitenschool, een broedplaats van creativiteit en activiteit en een ontmoetingsplaats voor bewoners, studenten, ondernemers, instellingen en scholen. Voor de gemeente is het een manier om invulling te geven aan gebiedsgericht werken. In 2017 is samen met koplopers (wijkbewoners, lokale ondernemers en kennisinstellingen) de wijkagenda opgesteld waarbij 5 thema’s centraal staan: groen & buitenzijn, verkeer & veiligheid, bouw & duurzaamheid, meedoen & samenzijn en kunst, cultuur & historie. De bewoners mochten op basis van de thema’s ideeën inzenden en in december 2017 hebben ze op de top 10 projecten voor uitvoering gestemd. We hebben een samenwerkingsovereenkomst met alle koplopers en betrokken ambtenaren. Maandelijks wordt beslist wat we willen bereiken. Daarnaast geven we macht terug aan bewoners, zij worden actief betrokken bij beslissingen. Alles wat we hier doen is voor Wijkdeal De Wijert.”

“Iedereen die hier in de wijk woont, werkt of iets ermee te maken heeft is bij ons welkom. Als ze ideeën of initiatieven hebben die onder onze thema’s passen dan kunnen ze bij ons terecht en bekijken we samen hoe we het kunnen ondersteunen. We helpen met procesbegeleiding of benaderen van stakeholders (bijv. gemeente, WIJTeam of ondernemers of MBO studenten). Het is een organisch proces en we stellen niks vast behalve de agenda en afspraken met de koplopers. Als manager ben ik de spin in het web om dit proces te begeleiden. Deze aanpak is zeker innovatief als je kijkt hoe we samen beslissen over het wijkbudget en wat voor initiatieven we ondersteunen. Dit is eigenlijk een nieuwe vorm van lokale democratie.”

De Hanze Hogeschool

“De Hanze Hogeschool heeft verschillende programma’s waar onderwijs, onderzoek en praktijk samenwerken aan innovatieve opdrachten. Verschillende innovatiewerkplaatsen werken samen met het programma Krachtig MKB van de Hanze Hogeschool. De Hogeschool neemt een actieve houding aan: ze komt langs om te kijken of de samenwerking goed verloopt en om studentopdrachten te koppelen aan thema’s die spelen bij Helpman De Wijert of een andere innovatiewerkplaats. Hiervoor is regelmatig overleg met de manager bij de innovatiewerkplaats.”

“Voor de hogeschool is de innovatiewerkplaats een succes als de studenten zich voldoende kunnen ontwikkelen en als ze iets bijgedragen aan de maatschappij door burgers te helpen. Bij innovatiewerkplaats Helpman de Wijert worden thema’s en vraagstukken die spelen in de wijk gekoppeld aan tweedejaars studenten. Die thema’s zijn opgehaald in de buurt en er is budget voor de aanpak. De innovatiewerkplaats Helpman de Wijert biedt studenten de kans om werkervaring op te doen. Ze krijgen begeleiding en ondersteuning van docenten om zichzelf snel als jonge professionals en onderzoekers te ontwikkelen. Ze leren bijvoorbeeld hoe een bedrijf werkt of hoe je in het echte leven met een opdrachtgever werkt. Studenten worden heel enthousiast als ze aan echte problemen werken. Studenten kunnen er hun ideeën in kwijt en proberen oplossingen te bedenken. Zo leren studenten in de praktijk en doen ze iets nuttigs voor De Wijert. Voor de gemeente levert het meer betrokkenheid van bewoners bij de buurt op.”

“Dankzij de aanwezigheid en inzet van de manager, de studenten en de docenten zijn de ervaringen met de IWP goed. De manier van werken met IWP Helpman De Wijert heeft zich inmiddels bewezen en is opgeschaald: de hogeschool werkt nu ook met andere IWP’s.”

Tijdlijn

2014: Buurtsamenwerking opgezet in Helpman/De Wijert door de initiatiefnemers Terra MBO en Gemeente Groningen (collegebesluit 17 dec).

Ambitie van MBO Terra om meer in de omliggende wijk actief te zijn ook als leerwerkplaats voor hun eigen studenten (bijv. straat betegelen, panden en pleinen opknappen, groenvoorzieningen).

Dennis Broekema als actief wijkbewoner nam zelf contact op met Terra.

2015: In een opgeknapt pand is de IWP Helpman-De Wijert begonnen in samenwerking met de gemeente, andere kennisinstellingen en wijkbewoners met Terra MBO/Next als initiatiefnemer van het wijkpand waar het merendeel van de activiteiten plaatsvindt.

Dennis Broekema komt formeel in dienst van Gebiedscoöperatie Westerkwartier om mensen in de wijk te verbinden en nieuwe projecten faciliteren.

Terra MBO is de initiatiefnemer van dit wijkpand. De Gemeente Groningen ondersteun het initiatief van Terra en de gebiedscoöperatie vanuit een samenwerkingsideaal, en Gebiedscoöperatie Westerkwartier is er zijdelings facilitair bij betrokken.

Platform de Wijert, voorheen De Wijert info (bedenker Dennis Broekema) is gelanceerd als communicatiemiddel met wijkbewoners actief te houden. In april en december wordt een initiatievencafé De Wijert gehouden om actieve bewoners aan faciliterende organisaties te koppelen.

2016: Platform De Wijert wordt officieel een stichting als bewonersorganisatie voor de wijk.

2017: Groot aantal (32) buurtbijeenkomsten georganiseerd in aanloop naar de Wijkdeal De Wijert die in november is vastgesteld en 22 projecten benoemt binnen 5 thema’s. In december stemmen bewoners voor een top-10 van projecten die prioriteit krijgen.

Opening van Fruitcafe ‘De Helpende Hand.

Annet Muller-ter Veen aangesteld als manager van de Innovatiewerkplaats Helpman-De Wijert.

Ton Schroor (Wethouder D66) kiest IWP als experiment voor lokale democratie.

2018: Wijkvernieuwingsplan De Wijert opgesteld in opdracht van de gemeente en een aantallen woningcorporaties ter verbetering van de woonkwaliteit en leefbaarheid.

2019: Silly Walk Zebrapad gelanceerd bij de kruising Queridolaan met Bordewijklaan met 450 kinderen van de Brederoschool.