Het Omgevingscanvas

Op dit moment is dat misschien vooral nog een idealistisch motief, maar onder de Omgevingswet die in 2021 van kracht zal gaan, is dit niet meer vrijblijvend. Onder de Omgevingswet moet iedereen die een gebiedsontwikkeling wil realiseren, zelf voor legitimatie en draagvlak zorgen. Ruimtelijke afwegingen moeten dan nog meer dan nu integraal worden gemaakt. Of het nu om een klein buurtproject gaat of om een plan voor herstructurering van een bestaand gebiedje in de stad, gebruik van het Omgevingscanvas kan daarbij helpen.

Waarom een Omgevingscanvas?

Meer belangen in beeld, meer draagvlak voor plannen

De laatste jaren zien we een enorme groei van het aantal initiatieven voor gebiedsontwikkeling en ingrepen in de openbare ruimte door bewoners en bedrijven. Denk aan initiatieven voor een moestuin of om een binnenstedelijk bedrijventerrein tijdelijk te gebruiken. Overheden stimuleren dit soort initiatieven van burgers of bedrijven.

De aanleiding voor het werken met burgers is vaak de gedachtegang dat plannen beter worden en meer draagvlak krijgen als meer mensen bij het maken van plannen en vormgeven van hun omgeving worden betrokken. Dit is echter niet vanzelfsprekend een gevolg van het werken met burgers. De rol die van burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties wordt gevraagd roept ook vragen op. Onder andere over het verantwoorden van het gebruik en soms ook beheer van de publieke ruimte door initiatieven en de gelijke toegang tot het proces van plannen maken.

Hoe kom je als ambtenaar of geldschieter tot een goede afweging om een dergelijk initiatief wel of niet te steunen? Op welke gronden gaat een overheid, en een ambtenaar in naam van die overheid, eigenlijk in zee met een initiatief? Welke initiatieven dragen bij aan strategische stedelijke ambities, en welke minder? Doet de kennis van experts bij de overheid er bij een afweging nog toe en hoe verhoudt die zich tot de inzichten van burgers? Kunnen alle burgers wel meedoen, verwachten we niet te veel, zijn de deelnemers van een initiatief een representatieve afspiegeling van de buurt; worden alle stemmen wel gehoord? Dat initiatiefnemers voor een hele buurt zouden spreken is immers geenszins gezegd. Dit zijn allemaal vragen die raken aan de legitimiteit van plannen en bestuur.

Als burgers en ondernemers aan zet zijn, blijft de overheid verantwoordelijk voor zaken als gelijke toegang tot het proces, een zorgvuldig proces en afweging van belangen, het waarborgen van goed bestuur en uiteindelijk een publieke ruimte van voldoende kwaliteit. Burgers en ondernemers die plannen maken voor groenprojecten of stadstuinen lopen hier soms tegenaan. Ze vinden het lastig hun project door de taaie gemeentelijke organisatie te loodsen waarin allerlei afdelingen en verantwoordelijken iets over hun project blijken te moeten vinden voor het steun kan krijgen. Soms is het voor burgers lastig besluiten rond een project te begrijpen en echt gehoord te worden in de ambtelijke machine. Burgers en initiatiefnemers lopen aan tegen de procedures, checks en balances die logisch zijn vanuit het perspectief van de overheid en haar rol in het op een zorgvuldige en democratische manier verdelen van schaarse publieke middelen, zoals grond en gemeentelijk vastgoed. Voor de gemiddelde burger zijn deze vaak onnavolgbaar en duren veel te lang.

Een hulpmiddel om de belofte van burgerinitiatieven waar te maken

Veel vragen over het werken met maatschappelijke initiatieven gaan over de democratische verantwoording of legitimiteit van het werken met burgers. Dit geldt niet alleen voor kleine initiatieven van burgers op het gebied van groen en stadslandbouw, maar eigenlijk voor alle ruimtelijke projecten die vanuit burgers en ondernemers worden geïnitieerd.

Zowel initiatiefnemers als ambtenaren blijken vaak nog zoekende naar middelen om de belofte van het werken met burgerinitiatieven en initiatieven van ondernemers waar te maken: om ruimte te maken voor alle mogelijke belangen en overwegingen en zowel binnen de overheid als bij medeburgers steun te krijgen voor een initiatief. Hogeschool van Amsterdam ontwikkelde de methode van het Omgevingscanvas om hierbij te helpen.

Het is een hulpmiddel om de communicatie tussen initiatiefnemers, overheid, burgers en markt te verbeteren zodat de besluitvorming rond initiatieven, met het oog op legitimiteit, voor alle betrokken partijen transparanter en beter navolgbaar wordt.

Hogeschool van Amsterdam ontwikkelde de methode van het Omgevingscanvas om de communicatie tussen initiatiefnemers, overheid, burgers en markt te verbeteren zodat de besluitvorming rond initiatieven, met het oog op legitimiteit, voor alle betrokken partijen transparanter en beter navolgbaar wordt.

Het omgevingscanvas helpt om ruimte te maken voor alle mogelijke belangen en overwegingen en zowel binnen de overheid als bij medeburgers steun te krijgen voor een initiatief.