Jongeren meer grip op toekomst na lessen zeespiegelstijging

Probleembesef omzetten in toekomstperspectief

16 jun 2023 10:42 | Faculteit Digitale Media en Creatieve Industrie

Zo’n 140 middelbare scholieren in Amsterdam hebben dit schooljaar op een nieuwe manier les gekregen over zeespiegelstijging. Zij hebben de gevolgen voor hun eigen omgeving verbeeld, en zijn ook in gesprek gegaan met hun ouders. Opvallend is dat jongeren zich niet meer zijn gaan zorgen maken, maar wel een beter beeld hebben van de toekomst en wat hen te wachten staat, zo blijkt uit de analyse van de betrokken onderzoekers. 20 juni worden de resultaten bekendgemaakt op een webinar.

De nieuwe lesmethode, genaamd ‘Kijk in de Zeespiegel’ is ontwikkeld door HvA-onderzoekers vanuit uiteenlopende disciplines (lectoraten Visual Methodologies, Klimaatgeletterdheid, Psychologie voor een Duurzame Stad, Klimaatbestendige stad, de lerarenopleiding Aardrijkskunde) in samenwerking met KNMI. Derdeklassers van het 4e Gymnasium in Amsterdam hebben het afgelopen schooljaar tijdens aardrijkskunde de nieuwe lesmethode gevolgd, die een beroep doet op hun verbeeldingskracht, en waarin zij ook de dialoog aangaan met medeleerlingen en hun opvoeders.

‘Technologie zal ons redden’

Aanleiding voor de nieuwe lesmethode is dat in Nederland nog veelal sprake is van ‘psychological distance’ als het om de gevolgen gaat van zeespiegelstijging. Burgers denken dat hun eigen omgeving uiteindelijk wel buiten schot zal blijven, zegt Adwin Bosschaart, een van de betrokken onderzoekers (lerarenopleiding Aardrijkskunde).

"Het vertrouwen in ingenieurs en technologie is oneindig; burgers denken sinds de Deltawerken – en nu nog steeds- dat Nederland onoverwinnelijk is. Dat toont onderzoek keer op keer (De 'mythe van de droge voeten'). Bestuurders weten intussen al lang dat Nederland niet onoverwinnelijk is.”

Juist in een tijd dat de berichtgeving over een stijgende zeespiegel toeneemt, stijgt bewustwording in Nederland nauwelijks. De nieuwe lesmethode is een poging om die bewustwording te vergroten onder jongeren, en het gesprek hierover te openen, ook tussen generaties.

Verwachte zeespiegelstijging aan de Nederlandse kust

Voorstellingsvermogen

In de nieuwe aanpak krijgen de scholieren allereerst meer inzicht in hun eigen leefomgeving en de gevolgen van zeespiegelstijging. Vervolgens leren ze de vier aanpassingsscenario’s van Deltares kennen en toepassen. Deze scenario’s variëren van meebewegen met het stijgende water, tot het bouwen van enorm hoge dijken en het voortdurend oppompen van water.

Verweven in het lespakket zitten een aantal werkvormen, waarin het voorstellingsvermogen van leerlingen wordt aangesproken. Scholieren worden uitgedaagd om te verbeelden hoe hun eigen omgeving eruit komt te zien als de zeespiegel stijgt. Ook bedenken zij een communicatiemiddel, variërend van fictieve verkeersborden tot reclamespotjes uit de toekomst, waarmee zij vervolgens in gesprek gaan met hun opvoeders.

Toekomstvisualisaties, gemaakt door een leerling

Er valt wat te kiezen

De onderzoekers hebben voorafgaand aan de lessen een nulmeting gehouden, en aan het eind een nameting, waarbij de leerlingen aangaven hoe zij over bepaalde stellingen denken. Daarnaast zijn achteraf interviews gehouden met de leerlingen en hun ouders. Uit de gesprekken blijkt dat ouders zich wel zorgen maken over klimaatverandering en zeespiegelstijging, maar dat zij die normaal gesproken niet echt bespreken met hun kind, dat zij willen beschermen.

Toekomstverhaal van een leerling

Daarnaast blijkt dat scholieren zich na de verdiepende lessen niet meer zorgen zijn gaan maken over de gevolgen van zeespiegelstijging. De ‘psychological distance’ is wel afgenomen, maar de jongeren hebben intussen ook goed zicht gekregen op de aanpassingen, waarover wordt nagedacht. Boschaart: “Er wordt vaak van uitgegaan dat aandacht voor zeespiegelstijging leidt tot paniek en angst; wat ik ook wel ecorexia noem. Dit hoeft dus niet, als je zorgt dat lesmateriaal een mix is tussen probleembesef en oplossingen in de toekomst. Er valt wat te kiezen, en de volgende generatie is aan zet om hier keuzes in te maken. De leerlingen hebben dat door."

Het wetenschapscommunicatieproject 'Kijk in de zeespiegel' heeft subsidie ontvangen van de Nederlandse Wetenschapsagenda (NWA), onderzoeksprogramma van NWO.

Betrokken onderzoekers:

  • Lector Visual Methodologies Sabine Niederer
  • Carlo De Gaetano, onderzoeker Visual Methodologies
  • Adwin Bosschaart, onderzoeker en hoofddocent opleiding Leraar Aardrijkskunde
  • Reint-Jan Renes, lector Psychologie voor een Duurzame Stad
  • Loes Kreemers, onderzoeker Psychologie voor een Duurzame Stad
  • Sophie Postma, onderzoeker Psychologie voor een Duurzame Stad
  • Marloes Geboers, beeld- en media-onderzoeker
  • Jannette Bessembinder, lector Klimaatgeletterdheid KNMI en HvA
  • Ingeborg Tiemessen, lerarenopleider Aardrijkskunde
  • Onderzoekers van lectoraat Klimaatbestendige stad
  • Tjerk Faber, docent aardrijkskunde bij het 4e Gymnasium, Amsterdam

Feedback van leerlingen en ouders wordt meegenomen in de nieuwe versie van het lespakket, dat volgend jaar opnieuw wordt ingezet op het 4e Gymnasium, en mogelijk ook een breder gevolg krijgt.