Vinkmobiel

Zorgorganisatie Lentis en wijkcentrum Vinkhuys nemen het initiatief voor Vinkmobiel en het opzetten van een coöperatief wijkvervoersbedrijf samen met diverse andere partijen, waaronder DAM Noord en Vereniging Noorden Duurzaam. Na een vliegende start met veel interesse van potentiele gebruikers en de lokale overheid, blijft het initiatief haken op de financiering en de implementatie terwijl op diverse andere plekken vergelijkbare initiatieven oppoppen.

Omgaan met tegenslag

Een belangrijke kritiek die het initiatief kreeg bij de aanvraag van een subsidie is dat het te weinig innovatief zou zijn. Door lokale krachten en netwerken slim te benutten, heeft de initiatiefgroep echter toch kleine subsidies verkregen om het project op de rails te houden. Essentieel hierin was dat het initiatief de focus behield op de impact die men met Vinkmobiel wilde genereren op het welzijn van minder validen in de wijk: daar was het de initiatiefnemers om te doen en daar wilde men voor blijven doorgaan. Inmiddels is het gelukt het project operationeel te krijgen en biedt het niet alleen duurzaam aanvullend vervoer aan ouderen maar wordt vanuit het initiatief ook een ontwikkeling geleid naar het democratisch organiseren van burgerinitiatieven in de wijk Vinkhuizen.

Wendy Tan, senior onderzoeker en Kim Carlotta von Schönfeld, promovendus bij Wageningen Universiteit:

“Ondanks enthousiaste reacties van lokale bewoners en politiek op het initiatief, kostte het de initiatiefgroep een aantal jaar om financiering voor Vinkmobiel te vinden. Om uitvoering van de grond te krijgen, werden meerdere pogingen gedaan om investering via marktpartijen en kleine subsidies te regelen. Dat bleek moeilijk. In een wedstrijd voor subsidies kreeg Vinkmobiel te horen dat het niet voldoende innovatief was omdat een vergelijkbaar initiatief ten tijde van de subsidie al ergens anders bestond. Dat was een project in een aanpalende buurt onder leiding van de gemeente en buurtbewoners dat echter pas na de start van het Vinkmobiel-initiatief was opgezet. Dat zij wel steun kregen en Vinkmobiel niet, heeft destijds een hoop frustratie opgeleverd. Veel van de initiatiefnemers voelden zich gepasseerd. Peter Bootsma van Vereniging Noorden Duurzaam heeft toen gezegd: “We moeten ons niet laten demotiveren doordat we eigenlijk eerder waren met ons initiatief en nu naast het net vissen. Uiteindelijk halen we onze motivatie niet uit de mate van innovatie maar uit de sociale impact die we genereren”.

“Gemeenten, provincies, de EU: allemaal leggen ze bij de verlening van subsidies enorm de nadruk op innovatie. Hierbij gaat het er vooral om dat iets nieuw moet zijn. Dit is enerzijds begrijpelijk, want je wil niet alleen financieren wat zich al bewezen heeft. Je wil openstaan voor nieuwe dingen die de ruimte moeten krijgen om zich te bewijzen. Innovatie betekent dat je gaat experimenteren, leren en nieuwe dingen gaat uitproberen. Maar leren betekent ook dat je bij anderen inspiratie opdoet en dingen van elkaar overneemt. Dat is ook een goed iets, zo voorkom je dat je het wiel opnieuw gaat uitvinden. Dit wordt echter niet gewaardeerd door deze subsidies.”

“Je kunt op verschillende manieren naar innovatie kijken. Wat betreft de uitkomst is Vinkmobiel inderdaad niet per se innovatief. De techniek en bedrijfsvorm bestaan bijvoorbeeld al in Dordrecht en delen van provincie Zeeland en een andere wijk in Groningen was eerder met een soortgelijk concept gestart. Het proces, de manier waarop er wordt samengewerkt tussen verschillende partijen en de omgeving wordt betrokken, is wel vernieuwend. Voor de meeste initiatiefnemers gaat het echter niet om de vraag of het concept of de samenwerking nieuw zijn. Zij worden hoofdzakelijk gedreven door hun wens iets tegen eenzaamheid te doen. Hun vraag is vooral: met wie kunnen we samenwerken om dit van de grond te krijgen? Of de manier die voor hen het beste werkt innovatief is of niet, is voor hen niet van belang.”

“Wij zouden overheden willen oproepen om meer vanuit impact in plaats van innovatie te redeneren. Financier niet iets omdat het nieuw is, maar omdat het een vraagstuk adresseert dat je belangrijk vindt. Ga dus terug naar je politieke keuzes. Welke doelen wil je nastreven? En welke initiatieven dragen daaraan bij? Dit kan ook juist iets van vroeger zijn, dat nieuw leven in wordt geblazen. Denk bijvoorbeeld aan urban farming: eigenlijk gewoon moestuinen. Als die logica in de politiek en besluitvorming centraal had gestaan dan hadden ze het misschien niet zo erg gevonden dat een vergelijkbaar initiatief al ergens anders was gerealiseerd. Uiteindelijk gaat het erom dat je het vraagstuk op een goede manier aanpakt.”

“Als innovatie wel als criterium wordt gebruikt, is het in elk geval wenselijk dat initiatieven duidelijk kunnen volgen welke maatstaven worden gebruikt in de overwegingen wat betreft subsidies en steunverlening. Dan zijn heldere regels nodig die aantonen wanneer wat wel of niet als innovatief wordt beoordeeld, en hoe hier beroep op kan worden gedaan. Anders dreigt het een ad hoc oefening te worden waar de initiatieven meer op geluk moeten leunen dan op daadwerkelijke bijdragen en impact.”

Peter Bootsma, secretaris bij Vereniging Noorden Duurzaam en sinds 2018 voorzitter bij Vinkmobiel:

“Vinkmobiel is een project dat zich richt op mobiliteit voor ouderen in de wijk Vinkhuizen. Veel ouderen hier zijn eenzaam. Als het makkelijker voor hen is om van A naar B te komen, wordt die eenzaamheid minder. Dat kan op verschillende manieren; mensen kunnen natuurlijk lopen of fietsen, maar veel ouderen zijn slecht ter been. Daarom is een mobiliteitsoplossing nodig. Het bestaande aanbod voorziet niet in die behoefte. Met Vinkmobiel gaan we mensen met elektrische voertuigen binnen de wijk vervoeren.”

“Het innovatieve van Vinkmobiel zit volgens mij niet zo zeer in de elektrische karretjes of dat we iets met eenzaamheid onder ouderen proberen te doen. Het zit vooral in het aspect van hoe je op wijkniveau tot coöperatieve samenwerking komt. Vinkmobiel is echt ontstaan vanuit de gemeenschap, doordat verschillende mensen zich realiseerden dat dit probleem bestond. We zijn met een projectgroep begonnen van organisaties die allemaal iets kunnen bijdragen aan het oplossen van problemen die door iedereen zijn gesignaleerd maar niet door één organisatie aan te pakken zijn. Dit kan gezamenlijk tot een mobiliteitsbedrijf leiden dat echt gedragen wordt door de wijk en ook in gezamenlijk eigendom is. Commercieel gezien is het een te marginaal project om door een ondernemer te laten uitvoeren. Wij zijn ervan overtuigd dat het project alleen kan slagen als de omgeving betrokken is.”

“Voor de Vereniging Noorden Duurzaam is het een expliciet doel om te leren hoe deze samenwerking tot stand kan komen en in welke zin alle betrokkenen in staat zijn om een actieve rol op zich te nemen. We zien daarin grote verschillen. Partijen als de overheid en zorgorganisaties lukt het wel om een rol in te nemen, maar voor onze primaire doelgroep ouderen is dat lastiger. Ook voor commerciële partijen is het nog een zoektocht. Omdat het pionierswerk is, heeft iedereen wel wat te leren. We zien de laatste tijd wel een duidelijke ontwikkeling in de onderlinge samenwerking. Waar er eerst veel wij-zij denken was, zien we de laatste tijd dat partijen erkennen dat we in een ontwikkelproces zitten en met zijn allen maatschappelijke verantwoordelijkheid en belang bij samenwerking hebben. Als gespreksleider van de projectgroep probeer ik daar ook op te sturen.”

“Het heeft veel werk en moeite gekost om Vinkmobiel van start te laten gaan. Het organiseren van financiering, steun en uitvoering bleef haken. Wel is ons project de inspiratiebron geweest voor een initiatief dat in Selwerd van de grond is gekomen. Dit leidde in eerste instantie tot een schokreactie in de groep, men had het gevoel dat ons idee werd gepikt. Terwijl ik juist dacht: dan zitten we dus goed, want blijkbaar slaat het ergens aan. Ik geloof in de gedachte van open source: ik ga uit van vertrouwen en kennis delen, zodat wij ook weer van hen kunnen leren. Ik denk dat er op die manier ook voordelen zitten aan deze situatie. Ik ben dus niet bang als mensen onze ideeën kopiëren.”

“Inmiddels is het project van start en gegroeid tot een democratische organisatie in de wijk. Hiernaast zijn we bezig met het organiseren van gesprekken met de wijkraad over hun organisatiemodel en het begeleiden van de oprichting van het Seniorenplatform Vinkhuizen. De lessen vanuit Vinkmobiel proberen we nu op te schalen via het oprichten van een gemeentelijke platform burgerinitiatieven.”

Antina van der Ploeg, algemeen ondersteuner facilitair bedrijf bij Lentis en mede-initiatiefnemer Vinkmobiel:

“Vanuit het wijkrestaurant bezorgen we maaltijden en daarbij tref je soms mensen aan die heel erg alleen zijn. Mensen die het eerste praatje van de dag hebben met de bezorgdienst van 1 uur ’s middags. En mensen die graag een bloemetje voor een vriendin willen kopen maar dat uit handen moeten geven aan de thuiszorg omdat ze niet mobiel zijn, terwijl ze zelf het beste weten waar die vriendin van houdt. Dat soort dingen zetten je aan het denken. Ik heb een verhaal hierover op papier gezet en met een aantal partijen uit de buurt gedeeld. Ik heb toen gezegd dat ik vind dat dit iets is dat wij als Lentis niet alleen moeten gaan doen; het zou mooi zijn als we het met de hele wijk kunnen gaan doen. Dat mensen weer regie hebben en naar de huisarts, het winkelcentrum, het buurthuis of het wijkrestaurant kunnen gaan. Zo is het idee voor Vinkmobiel ontstaan.”

“Al snel waren er twee wethouders erg gecharmeerd van het initiatief, maar zij hadden moeite om het project gezamenlijk tot uitvoering te brengen. Heel jammer, door die belangenstrijd is het toen gestagneerd. Daarna hebben we gezegd: we hebben de gemeente niet per se nodig. Het liefst hebben we hun steun wel, maar als we er een coöperatie van maken dan kan het misschien wel zonder. Dat is waar we de laatste tijd mee bezig zijn geweest en wat uiteindelijk is gelukt. We hebben al verschillende partijen die willen bijdragen en ik denk dat er nog wel meer mogelijkheden zijn om hier en daar geld los te krijgen.”

“We vinden het wel eens lang duren en iedereen is het wel eens even helemaal zat, en tóch weten we elkaar iedere keer weer op te laden en er weer mee door te gaan. We zijn allemaal heel gedreven en betrokken. Ik denk dat dat wel belangrijk is om dit vol te houden. Ik vind het ook belangrijk om die betrokkenheid te behouden, dat je het echt voor die mensen in de wijk doet. Ik zie gewoon een heel groot belang vanuit de wijk voor die mobiliteit, voor eigen regie en tegen vereenzaming. Als je ergens voor staat en je echt overtuigd bent van de waarde ervan, dan wil je de kop niet laten hangen. En dan helpt het als je de juiste partners hebt die er net zo in staan, zodat je het kan dragen met elkaar.”

Tijdlijn

2014: Idee gestart door Wilko (Vinkhuys) en Antina (Lentis) door het ouderen isolement in Vinkhuizen tegen te gaan. Zij hebben de elektrische karretjes in een andere stad gezien en wilden dit graag ook in Vinkhuizen gaan inzetten om de eenzaamheid onder ouderen en een gebrek aan zichtbaarheid voor zorgverleners tegen te gaan. DAM Noord kwam erbij als vervoersbedrijf dat al vergelijkbare initiatieven elders had gerealiseerd.

204/2016: Benadering wethouders

2016: Vereniging Noorden Duurzaam is betrokken om de democratische organisatie te ondersteunen. Antina van der Ploeg en Alex Oldenburger van Optilease (leverancier van voertuigen van DAM) hebben op uitnodiging van de Vereniging een duo-presentatie gedaan bij een workshop. Als deel van de Duurzame Mobiliteitstafel van Vereniging Noorden Duurzaam is een onderzoekster van Rijksuniversiteit Groningen hierbij betrokken. Na een deelname in een Europese aanvraag (niet gehonoreerd) bleef de onderzoekster het project met kennis (mbt mobiliteit) steunen en het project voor verder onderzoek volgen.

2017: Afgewezen voor ouderenfonds omdat niet innovatief genoeg. Wel deelsubsidie gewonnen via Ondernemers Challenge en aanvraag ingediend bij Oranjefonds. Aftreden van DAM Noord als operationeel bedrijf voor het project.

2018: Na vele discussies over het als coöperatie blijven of een meer commercieel model adopteren werd besloten om ervaren sociaal ondernemers te betrekken in de initiatiefgroep. Wijkmobiel (ondertussen ‘Wel Mobiel’) is na vertrek van DAM op eigen initiatief begonnen met het voorbereiden van een vervoersdienst in de Vinkhuizen. De initiatiefgroep heeft daarop een positie als projectkoepel gekozen (ipv projectuitvoerder) en heeft Wel Mobiel uitgenodigd om in de initiatiefgroep deel te nemen.

2019: (januari) begin eerste voertuigen in gebruik.