Preventieonderwijs moet gezonde(re) leefstijl stimuleren

‘We zien in Nederland steeds meer mensen met overgewicht’, aldus Jannet de Jonge, projectleider, senior onderzoeker en hoofddocent Verpleegkunde. 'Oók jonge kinderen. Uit onderzoek weten we dat er een sterke relatie bestaat tussen leefstijl – denk aan bewegen, roken of alcoholgebruik - en fysieke klachten, zoals hart- en vaatziekten of diabetes.’

‘Wanneer je voor je dertigste al ernstig overgewicht hebt, raken je gewrichten eerder versleten en krijg je vaak vroegtijdig last van ernstige kwalen’, vult Corine Latour aan, opleidingsmanager en lector Integratie van Psychiatrische en Somatische Zorg. ‘Onze gezondheidszorg wordt hierdoor onbetaalbaar. Daarbij hebben we onvoldoende zorgprofessionals. Wanneer we blijven inzetten op genezen in plaats van voorkomen, houden we een aantal grote problemen in stand.’

Inventariseren en bevragen

Met samenwerkingspartners NHL Stenden Hogeschool, Fontys Hogeschool en de Universiteit van Amsterdam werd een inventarisatie gemaakt van het huidige onderwijsaanbod. De Jonge: ‘Er is al enige aandacht voor preventie en leefstijl. Zo bestaan er binnen de opleiding Verpleegkunde bijvoorbeeld modules rondom motiverende gespreksvoering en shared decision making.

Toch is relevante kennis vaak sterk versnipperd en mist deze zelfs geheel bij sommige opleidingen. Nergens komen de BRAVO-thema’s (Bewegen, Roken, Alcoholgebruik, Voeding en Ontspanning) in relatie tot elkaar aan bod, terwijl we weten dat ze een grote samenhang hebben. Bij te veel stress, slapen en eten mensen bijvoorbeeld geregeld slecht. Sommigen ontwikkelen een alcohol- of drugsverslaving. Studenten zijn zich lang niet altijd bewust dat, naast voeding en beweging, ook roken, alcoholgebruik, stress en goed slapen invloed hebben op een gezonde leefstijl.’

Ditzelfde kwam naar voren tijdens interviews met studenten Verpleegkunde. ‘We vroegen he welke kennis zij al hebben rondom de leefstijlthema’s en welke zij nog missen’, vervolgt De Jonge. ‘Daarnaast gingen we met hen in gesprek over hun eigen leefstijl. In je werk gaat het straks over normen en waarden. Daarom is wat je zelf normaal vindt heel belangrijk. In Nederland vonden wij lange tijd met elkaar dat privé, privé is. Mensen maken hun eigen keuzes. Daar bemoei je je niet mee. Wanneer iemand dagelijks bij de McDonalds wil eten, bepaalt hij of zij dat zelf. Langzaamaan komt hierin een verschuiving. Onder onze studenten zien we schroom om bepaalde zaken te bespreken. Daarin willen wij hen helpen.’

Dezelfde taal spreken

Afgelopen jaar ontving het lectoraat Integratie van Psychiatrische en Somatische Zorg een 3-jarige subsidie vanuit ZonMw voor het onderzoeksproject BRAVO in het Onderwijs. De Jonge: ‘Hun vraag was: onderwijs ontwikkelen gericht op preventie. Toegankelijk voor studenten van verschillende opleidingen en niveaus. Dit sluit naadloos aan bij één van de opdrachten uit het Nationaal Preventieakkoord: professionals leren het gesprek aan te gaan over leefstijlthema’s. Wij kozen voor de thema’s bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning (BRAVO). Doel is onder meer verbinding leggen tussen opleidingen in zorg en welzijn. We zien namelijk dat professionals in de wijk vaak nog onvoldoende samenwerken met professionals in de zorg.’

Latour: ‘We willen dat professionals meer dezelfde taal spreken en op dezelfde motiverende manier werken. Dat ze begrijpen dat verschillende leefstijlfactoren elkaar beïnvloeden. Wanneer je iemand adviseert noten te eten in plaats van chips, een stukje zalm in plaats van een frikandel, maar je hebt geen oog voor de sociale context - iemand leeft bijvoorbeeld van een bijstandsuitkering met een stijgende gasprijs - dan heeft jouw advies niet het gewenste effect. Het onderwijs dat we ontwikkelen, is gericht op het herkennen, doorzien, bespreekbaar maken van, ondersteunen en verwijzen bij problematisch gedrag.’

Samenvoegen en ontwikkelen

Komend jaar voegt de werkgroep BRAVO in het Onderwijs alle informatie samen in een 3 onderwijsmodules: Herkennen, betrekken, informeren, Interveniëren en Samenwerken. De Jonge: ‘Voor het zover is, organiseren we dit najaar een hackathon: een evenement waarin teams van studenten, docenten en onderwijskundigen aan de slag gaan om binnen een korte tijd oplossingen voor aangereikte casussen te formuleren. Wij hebben als werkgroep natuurlijk allerlei ideeën rondom het nieuw te vormen onderwijs. Maar we willen zeker weten dat we helemaal aansluiten bij de wensen en behoeften uit de praktijk.’

Latour: ‘De nieuwe onderwijsmodules worden flexibel, waardoor ze bij diverse opleidingen inzetbaar zijn. Zonder geweld te doen aan het geheel. Zowel voltijd- als deeltijdstudenten moeten er gebruik van kunnen maken. Ook willen we dat de modules toepasbaar zijn van het mbo tot het wo. Zowel in minoren als bij leer-werkplaatsen. Dat is een stevige ambitie, maar niet onhaalbaar. We moeten ons in onze samenleving meer en meer gaan richten op preventie, willen we de zorg ‘overeind houden’. Daar hoort een dergelijke ontwikkeling in het onderwijs gewoonweg bij.’