Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding

Kennisbasis Lerarenopleiders deel 2: De context van het opleiden van leraren.

Op de VELON studiedag van 11 november 2016 is de tweede katern van de VELON Kennisbasis gepresenteerd. Onderwerp van deze katern is de macro- en meso-context waarbinnen lerarenopleiders hun werk doen: het politiek-beleidsmatige speelveld en de rollen en verwachtingen van andere stakeholders rond het opleiden van leraren.Lector Marco Snoek had samen met Jurriën Dengerink van de Vrije Universiteit de redactie over de katern. Hieronder de toespraak van Marco bij het aanbieden van de katern op de studiedag.

Een krachtige beroepsgroep en de context en de opdracht bij het opleiden van leraren

De VELON staat voor de kwaliteit van de lerarenopleider als individu en als beroepsgroep: Een krachtige professie en krachtige professionals. Mensen in hogescholen, universiteiten en opleidingsscholen die zorg dragen voor de kwaliteit van het opleiden van leraren. Daarbij gaat het niet alleen om opleiders die met studenten aan de slag zijn, hen begeleiden en ondersteunen bij de eerste stappen in het beroep en bij het ontwikkelen van hun professionele identiteit als leraar. Maar ook om ontwikkelaars van curricula, mensen die voortdurend op basis van ervaring, wederzijdse inspiratie en onderzoek de beste arrangementen voor het opleiden van leraren ontwikkelen, uitproberen en bijstellen. Net zo als zij van hun studenten verwachten dat ze niet alleen uitvoerders van onderwijs zijn, maar ook ontwerpers van onderwijs.
Dat vraagt om professionele ruimte. Die professionele ruimte is echter niet vanzelfsprekend. Lerarenopleiders hebben te maken met veel externe partijen die elk hun eigen verwachtingen en agenda’s hebben. Dan gaat het om een Vereniging Hogescholen en VSNU, die een belang hebben bij een goede beeldvorming rond de lerarenopleidingen, de PO-raad, VO-raad en MBO-raad als sectoren die eisen stelt ten aanzien van de leraren die zij willen aanstellen binnen scholen, maar die ook mede-opleiders zijn, de Onderwijscoöperatie als beroepsgroep van leraren, de vakbonden zoals AOb, CNV Onderwijs, maar ook LIA en BON. En natuurlijk het ministerie, de Inspectie, de NVAO, de OECD die in het voorjaar een systeem review van de lerarenopleidingen uitvoert, …
De VELON staat voor een zelfbewuste beroepsgroep die niet passief toeziet hoe anderen de kaders voor het opleiden van leraren bepalen en oordelen vellen over de kwaliteit van ons werk, maar die zelf als beroepsgroep en als individuele opleiders actief mede vorm geven aan de context voor het opleiden van leraren. Die zelf professional governance willen organiseren. En daarin ook een serieuze gesprekspartner willen zijn voor andere actoren en partijen.
Dat kan alleen als je ook inzicht hebt in de drijfveren van andere actoren, in de dynamiek van het politiek-beleidsmatige debat rond het opleiden van leraren, als je bereid bent om niet alleen naar je eigen lessen en je eigen opleiding te kijken, maar je zelf ziet als onderdeel van een systeem, een stelsel, en ook bereid bent om daar een stukje verantwoordelijkheid voor te nemen.
De VELON heeft een kennisbasis voor lerarenopleiders ontwikkeld en beschreven. Op grond van het voorgaande hoort bij die kennisbasis ook kennis over de context van de lerarenopleidingen, zowel op meso niveau (de hogeschool, universiteit, opleidingsschool) als inzake de macrocontext (landelijk).
In het proces van herziening van de kennisbasis is er voor gekozen om dit onderdeel van de Kennisbasis als tweede katern te herzien. In de katern wordt door een brede groep van auteurs van binnen en buiten de lerarenopleidingen ingegaan op het stelsel van lerarenopleidingen, de kernopgaven èn de kernvragen bij het opleiden, de ‘politics of teacher education en wordt het speelveld rond de lerarenopleidingen in kaart gebracht. Wat daarbij opvalt is dat er nog weinig onderzoek en analyse rond dit thema is, zeker als het gaat om het meso-niveau: het speelveld en de dynamiek binnen instituten.

We hebben de eer gehad om de redactie over deze bundel te voeren. Maar dat kon niet zonder de bijdrage van diverse andere auteurs. We danken hen voor hun bijdrage! Mede dankzij hen is dit een mooi en naar wij hopen voor beginnende en ervaren lerarenopleiders inspirerend geheel geworden. Een bundel die er toe bijdraagt dat lerarenopleiders als informed en connected professionals een verbinding kunnen leggen tussen de logica van hun beroep en de verwachtingen van anderen. En die zelf als individu en beroepsgroep zich vanuit die professionaliteit actief mengen in het politiek-bestuurlijke speelveld rond de lerarenopleidingen.
Met deze kennisbasiskatern ligt er een opdracht: voor elke individuele lerarenopleider, voor de VELON als beroepsgroep en voor beleidsmakers om de beroepsgroep ook de ruimte en invloed te geven die nodig is om bij te dragen aan goede opleidingen en goede opgeleide leraren.
Daarom kiezen we ervoor om het eerste exemplaar van deze kennisbasis te overhandigen aan twee personen: aan Miranda Timmermans, als lerarenopleider èn als (nieuwe) voorzitter van de beroepsgroep, en aan Judith Kivits, beleidsmedewerker lerarenopleidingen van de Vereniging Hogescholen.
Judith en Miranda, we ben blij dat we jullie, als representanten van de lerarenopleidingen en de lerarenopleiders, dit katern over lerarenopleiders en hun context kunnen aanbieden.
Het katern is actueel , maar tegelijkertijd, door de politieke landslide van deze week als gevolg van de Amerikaanse verkiezingen, nu al achterhaald.
Waar het populisme aan de macht komt, neemt de waarde die wordt toegekend aan kennis en onderwijs af. Het uiten van een fact-free mening wordt er hoger gewaardeerd dan het aanleren van zorgvuldige oordeelsvorming en communicatie.
Waar het populisme aan de macht is, vindt uitsluiting plaats.
In het katern is een bewerking opgenomen van de kernopgaven bij het opleiden van leraren, die ook op de VELON-site staat. Daarmee wordt een belangrijk fundament gelegd om in onderwijs en opleiding aandacht te hebben voor heel de mens, voor kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming.
De kernopgaven, het katern en ook de beroepsstandaard gaan er daarentegen nog te gemakkelijk van uit dat onderliggende fundamentele humanitaire waarden in onze samenleving vanzelfsprekend zijn. En dat is niet meer zo. Het verloop van de verkiezingen in de VS en mogelijke gevolgen van de uitslag voor het politieke en maatschappelijke klimaat in West-Europa zijn daarvan een voorbeeld.
Gelukkig zijn het in Nederland vrouwen die nu leiding geven: de nieuwe voorzitter van de VELON, de Minister van Onderwijs, degene die de belangen van de hbo-lerarenopleidingen in de gaten houdt. Dat biedt kansen. De komende tijd vraagt misschien een ander leiderschap dan tot nu toe gebruikelijk.
Graag overhandigen we jullie dit katern, maar niet zonder persoonlijke boodschap: laten we ons als opleiders en beleidsmakers niet van de wijs brengen en waakzaam blijven. Grijp, zo veel mogelijk samen, en met jullie achterban, alle mogelijkheden aan om de inclusieve taak die lerarenopleidingen en lerarenopleiders hebben, en de fundamentele humanitaire waarden en zorgvuldige oordeelsvorming en communicatie die daarvoor nodig zijn, te verdedigen en te bevorderen.

Marco Snoek en Jurriën Dengerink

Referentie

Dengerink, J., & Snoek, M. (2016). De context van het opleiden van leraren. VELON Kennisbasis, katern 2. Eindhoven: VELON

15 november 2016

Publicatiedatum

nov 2016

Auteur(s)

Jurriën Dengerink