Centre of Expertise Urban Vitality

Onderzoek EURO 2020: invloed EK-voetbal op Amsterdam(mers)

8 feb 2022 15:37 | Urban Vitality

Verbinding, nationale trots en een positieve fancultuur? Of stampende mensenmassa’s, geluidsoverlast en meer afval op straat? De invloed van grote sportevenementen kan positieve en negatieve effecten hebben op mensen en hun omgeving. Afgelopen zomer vonden 4 wedstrijden van het UEFA Europees Kampioenschap (EK) Voetbal 2020 plaats in de Johan Cruijff ArenA. Vanuit het onderzoeksthema Sport, Presteren en Management van het Centre of Expertise Urban Vitality (CoE UV) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) werd - in opdracht van de gemeente Amsterdam en de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB)- onderzoek gedaan naar de invloed ervan op Amsterdammers, vrijwilligers, wedstrijdbezoekers en kinderen.

‘Het is voor organisatoren van grote sportevenementen moreel verstandig om impactonderzoek te laten doen naar de effecten ervan.’, vertelt Sam Geijer. ‘Ze worden namelijk deels met belastinggeld gefinancierd. Het is daarom belangrijk om te weten welke invloed ze hebben op mensen en hun omgeving.

Paul Huiszoon: ‘In de zomer van 2021 werden 4 wedstrijden EK-voetbal gespeeld in de Johan Cruijff ArenA. Een jaar vertraagd door de coronapandemie. De gemeente Amsterdam en de KNVB lieten onderzoeken wat zo’n evenement oplevert, specifiek in de stad Amsterdam.’

Huiszoon is docent-onderzoeker bij de opleiding Sportkunde, leerroute Sport, Management en Ondernemen, van de HvA. Hij geeft les in onderzoeksvaardigheden en doet onderzoek naar consumentengedrag binnen de sport. Daarnaast geeft hij leiding aan de onderzoeksgroep binnen de opleiding. Geijer is ook docent-onderzoeker bij de opleiding Sportkunde, leerroute Sport, Management en Ondernemen, van de HvA. Hij specialiseerde zich in onderzoek naar grote sportevenementen, de organisatie ervan en de impact die ze hebben op een samenleving.

Geijer: ‘Organiserende landen kunnen sportevenementen inzetten als middel om iets te veranderen in verschillende gebieden van de samenleving. Als marketingdoeleinde bijvoorbeeld, denk aan ‘citybranding’.’

Sam Geijer

Trotse vrijwilligers

Het onderzoek kende 4 deelstudies: de effecten van het evenement op vrijwilligers, inwoners van Amsterdam, wedstrijdbezoekers en kinderen. Geijer was verantwoordelijk voor het kwalitatieve onderzoek onder vrijwilligers. ‘Zij werden geïnterviewd over drie thema’s: Kenmerken van en redenen om als vrijwilliger bij dit evenement betrokken zijn. Tevredenheid over de belevenis. En opgedane ervaringen. De vrijwilligers werden verdeeld in drie groepen: volwassenen, studenten en inclusiviteitsvrijwilligers (bijvoorbeeld daklozen of vluchtelingen). De laatste groep konden we helaas nauwelijks interviewen.

De volwassenen deden vrijwilligerswerk vanuit liefde voor de sport en de samenleving. Zij ervoeren een gevoel van trots, maar de ervaring had op hun leven minder impact dan op dat van de studenten. Voor de meesten van hen was dit een eerste vrijwilligerservaring. Ze gaven onder meer aan dat ze zich verbaal hadden ontwikkeld en meer zelfvertrouwen gekregen hadden. Het contact met anderen werd zeer gewaardeerd na een periode waarin vanwege de pandemie weinig mogelijk was. Uiteindelijk gaven de vrijwilligers hun ervaring het rapportcijfer 8. Zeer positief dus, ondanks de strenge coronamaatregelen.’

Positieve stadsbewoners

Studie twee ging over de ervaring van Amsterdammers. Huiszoon: ‘In totaal vulden 623 respondenten uit het stadspanel van de gemeente Amsterdam onze enquête in. Deze groep vormde geen representatieve afspiegeling van de populatie in de stad. Jongeren en vrouwen waren bijvoorbeeld ondervertegenwoordigd. Mensen met een hoger opleidingsniveau en afkomstig uit stadsdeel Centrum waren juist oververtegenwoordigd. De steekproef was daarmee niet representatief. Daarom ben ik voorzichtig met gegeneraliseerde uitspraken. Het onderzoek geeft wel een indicatie ten aanzien van de beleving.

Bij de uitkomsten maakte het overigens een significant verschil of mensen geïnteresseerd waren in het Nederlands elftal of niet. Mensen met interesse in het Nederlands elftal waren positiever over de algemene beleving

Van de ondervraagden gaf bijna 80% aan dat het evenement geen invloed had op de leefbaarheid in hun stad. Nu mochten de vele extra activiteiten die de gemeente had gepland natuurlijk niet doorgaan vanwege de pandemie. Of dat het onderzoek wel representatief maakt? Zeker, voor een bijzondere tijd als deze althans. Toch, ook zonder alle feestjes, was meer dan 30% trots dat Amsterdam dit evenement deels mocht organiseren. De helft van de mensen was tevreden over de organisatie en 44% van de respondenten staat positief tegenover toekomstige plannen om internationale sportevenementen naar de stad te halen.’

Wedstrijdbezoekers en kinderen

Ook naar de beleving van wedstrijdbezoekers werd gevraagd. Huiszoon: ‘90% van hen gaf aan dat ze ondanks de pandemie een zeer positieve ervaring hadden. Meer dan 70% van hen was (zeer) tevreden over de coronamaatregelen. Door de ervaringen rondom het EK zou 77% van de bezoekers nogmaals naar Amsterdam willen in de toekomst. 51% zou de stad actief promoten als reisbestemming. Op de vraag wat de ervaring uniek maakte, antwoordden de meesten: samenzijn, de sfeer en de Nederlandse fancultuur.’ Geijer: ‘De unieke, positieve ervaring van zowel wedstrijdbezoekers als vrijwilligers hing deels samen met het ontmoeten van anderen tijdens de pandemie, waarin weinig mogelijk was. We hebben zelf ook een avond op de tribune gezeten. Geweldig. Je voelt weer even deel van een groter geheel.’

Voor basisschoolkinderen organiseerde de gemeente Amsterdam sportieve activiteiten bij sportaccommodaties en op pleinen en veldjes in de stad. Geijer: ‘Dit soort ‘side-events’ zijn bedoeld om mensen, in dit geval kinderen, in beweging te brengen.’ Huiszoon: ‘De 188 kinderen die we spraken waren allemaal (heel) enthousiast.’ Geijer: ‘39% van hen was geen lid van een sportclub. Zij kregen dus een extra sportmoment, waarvoor ze niet hoefden te betalen.’

Goede organisatie

Gedurende het onderzoek werden Huiszoon en Geijer ondersteund door 34 studenten van de opleidingen Sportkunde en Sport Studies. Huiszoon: ‘We enquêteerden meer dan duizend wedstrijdbezoekers en interviewden 32 vrijwilligers. Zonder hen was dat onmogelijk geweest. Onze studenten hielpen ook bij de analyse van data en de opzet van het onderzoeksrapport. Het onderzoek was tevens een mooi praktijkvoorbeeld voor de lessen onderzoeksvaardigheden.’

Inmiddels ligt het onderzoeksrapport bij de gemeente Amsterdam en de KNVB. Of de uitkomsten anders waren geweest zonder pandemie? Geijer: ‘Ik denk euforischer. Zeker voor de vrijwilligers en de wedstijdbezoekers.’ Omtrent de Amsterdammers is Huiszoon voorzichtiger: ‘Zij hadden mogelijk meer overlast ervaren door grote menigtes in de stad.’ Al met al zijn de onderzoekers tevreden: ‘Voor de actief betrokkenen een goed uitgevoerd evenement in een moeilijke tijd.’

Achtergrond onderzoek

In 2019 kreeg het voormalig lectoraat Kracht van Sport de gemeentelijke subsidie voor het impactonderzoek EURO 2020. Het EK en hierdoor ook het onderzoek werden echter een jaar uitgesteld.

Uiteindelijk werd EURO 2020 in de zomer van 2021 uitgevoerd door de Sportkunde/Sport Studies Research Group, vanwege het vertrek van voormalig lector Kracht van Sport: Marije Baart de la Faille - Deutekom. De aanvraag voor een nieuw lectoraat met een focus op sportmanagement en business, is toegekend vanuit de HvA en wordt in de nabije toekomst vormgegeven.