Urban Governance and Social Innovation

Alcohol, drugs en Corona; welke effecten zien we?

Alcohol en drugsgebruik onder Amsterdammers tijdens de coronapandemie

29 sep 2021 09:00 | Urban Vitality

In Antenne Amsterdam wordt sinds 1993 jaarlijks het middelengebruik in de hoofdstad in kaart gebracht. Het coronajaar 2020 was een uniek jaar voor deze monitor. Hoe is het de Amsterdammers vergaan met een afwezig uitgaansleven, in de wetenschap dat normaliter een aanzienlijk deel van het middelengebruik hier plaatsvindt? Verschoof het gebruik naar andere settings? Werd er minder of juist meer gebruikt? Deze vragen zijn voorgelegd aan een panel van insiders uit het trendsettende uitgaansleven en professionals die met buurtjongeren werken. Ook is een speciale online survey opgezet om veranderingen in alcohol en drugsgebruik, gokken en gamen tijdens corona te kunnen volgen.

Weinig animo om te feesten

In de eerste coronagolf in het voorjaar van 2020 vertellen uitgaanders nog over grote eensgezindheid. Iedereen probeerde er het beste van te maken, maar thuis feesten blijft toch behelpen. In de tweede golf tijdens het najaar is de stemming somberder. De animo om te feesten was laag; uit angst voor besmettingen, boetes en een negatieve publieke opinie. De survey laat ook beperkt middelengebruik op georganiseerde (illegale) feesten zien.

Met drooglegging van de horeca niet per se minder alcohol

De lockdowns en de ‘alcoholklok’ (verkoopverbod na 20:00) waren van grote invloed op het alcoholgebruik van Amsterdammers. Gemiddeld gesproken daalde het alcoholgebruik tijdens de eerste lockdown, liep het tijdens het zomerseizoen weer op, en daalde het weer in de tweede lockdown. Achter de gemiddelden gaan echter veel individuele verschillen schuil. Een deel dronk tijdens de coronacrisis evenveel alcohol; anderen dronken bij gebrek aan sociale gelegenheden minder of zijn (tijdelijk) gestopt; weer anderen dronken juist (fors) meer. Ook het gebruik van tabak en cannabis kenden zowel stijgingen als dalingen, maar voor veel verstokte dagelijkse rokers en blowers was zelfs een pandemie geen aanleiding om van gewoonte te veranderen.

Sterke daling ecstasy en speed, cocaïnegebruik minder onderhevig aan corona

Het ecstasygebruik is aanzienlijk verminderd sinds het uitgaansleven voor onbepaalde tijd is opgeschort. En ook voor amfetamine was er weinig animo. Thuisgebruik van deze middelen is voor de meesten niet aantrekkelijk. Cocaïne is minder afhankelijk van de setting, waardoor de sluiting van het nachtleven minder effect heeft op gebruik. De surveygegevens en het aanbod van de testservice wijzen weliswaar op een afname in cocaïnegebruik, maar minder sterk dan bij ecstasy en amfetamine.

Tegen dalende trends in toename van 3-mmc

Over de breedte is de belangstelling voor nieuwe psychoactieve stoffen (nps) dalende. Toch is er telkens een blikvanger die de plaats inneemt van de vorige populaire stof die door een verbod en voorlichting over ernstige gezondheidsrisico’s van de markt is gedrukt. De opvolger van 4-fa (verboden in 2016) is 3-mmc, dat in het coronajaar tegen alle dalende trends in drugsgebruik in eerder populairder is geworden, en op zijn beurt binnenkort onder de Opiumwet wordt gebracht.

Behoefte aan een uitlaatklep

Als er sprake was van toenemend alcohol- of drugsgebruik, dan was dat soms ter ontspanning of introspectie, maar werd vaker gesignaleerd uit coronaverveling, stress en behoefte aan een uitlaatklep. Man, vrouw, jong, oud, student, thuiswerker, alleenstaand, gezin … het kwam onder alle groepen voor. Er zijn vooral zorgen over toenemend solistisch gebruik buiten beeld van het weggevallen sociale vangnet.

Jongeren op straat

De coronacrisis mag dan een dreun zijn geweest voor het Amsterdamse uitgaansleven, de maatregelen hebben volgens de professionals ook een zware wissel getrokken op buurtjongeren in aandachtswijken. Grote gezinnen, weinig privacy, spanningen thuis, online onderwijs en dichte sportscholen dreven veel jongeren de straat op. Door het ontbreken van een dagelijks ritme en meer samenscholing van groepen op straat en/of in thuissituaties werd er meer en op andere tijdstippen alcohol gedronken en cannabis gebruikt.

Antenne NL Corona Special survey

De speciale online vragenlijst werd tussen mei 2020 en januari 2021 886 keer ingevuld door anonieme Amsterdammers van 16 jaar en ouder. Omdat niet iedere inwoner evenredig wordt vertegenwoordigd, is de onderzoeksgroep niet representatief voor de Amsterdamse bevolking. Daarom bevat Antenne Amsterdam 2020 geen algemene gebruikscijfers, maar ligt de focus op veranderingen in coronatijd bij Amsterdammers die genotmiddelen gebruiken.

Preventie

De Antenne monitor wordt uitgevoerd vanuit de Centres of Expertise Urban Vitality en Urban Governance & Social Innovation van de Hogeschool van Amsterdam, in opdracht van Jellinek Preventie. Met behulp van de resultaten kunnen professionals gerichte voorlichting en hulpverlening aanbieden die aansluit bij veranderingen in middelengebruik, gebruikspatronen en gebruikersprofielen.

Het rapport is te downloaden via onderstaande afbeelding.

Antenne werd meer dan 25 jaar geleden opgezet door de Universiteit van Amsterdam en Jellinek. Sinds 2018 is de uitvoer van de monitor ingebed binnen het onderzoeksprogramma Urban Governance and Social Innovation en Urban Vitality van de Hogeschool van Amsterdam.

Antenne Amsterdam brengt jaarlijks, op basis van een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve gegevens, het middelengebruik onder jongeren en jongvolwassenen in de hoofdstad in kaart. De multi-methodische onderzoeksopzet kent drie vaste onderdelen: een panelstudie, een survey, en analyse van uitslagen van de Amsterdamse drugstestservices van GGD en Jellinek. Antenne is de langstlopende Nederlandse monitor voor het volgen van ontwikkelingen in middelengebruik en de drugsmarkt.