Op naar een hittebestendige stad: drie onderzoeken van de HvA

Meten is weten: onderzoekers voeren metingen uit op straat en in woningen

18 jul 2022 13:12

‘In Amsterdam is het aantal tropische dagen in vijftig jaar tijd verdubbeld.’ Dat vertelde Jeroen Kluck, lector Water in en om de Stad bij de HvA, vorige week in een podcast van Het Parool. Ook deze week komt het kwik weer boven de dertig graden uit. Dit heeft gevolgen op allerlei vlakken: van kapot wegdek en een afname van de waterkwaliteit, tot een toename van ziekenhuisopnames en sterfgevallen. Om te helpen bij een klimaatbestendige inrichting van de stad, zijn onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) deze zomer op straat en bij mensen thuis te vinden voor het uitvoeren van metingen. Wat gaan ze precies doen? Wij zetten drie onderzoeken op een rij.

1. Cool Towns: hoe effectief zijn vergroeningsmaatregelen in de stad?

Wereldwijd wordt het steeds warmer. Vooral in steden blijft de warmte hangen door de bebouwing, met grote gevolgen voor de leefbaarheid. Maar hoe krijg je als gemeente volledig inzicht in de hitteproblematiek? Welke verkoelende oplossingen werken per type buitenruimte? In het project Cool Towns ontwikkelt de HvA samen met twaalf Europese partners oplossingen voor hitteproblemen in verschillende Europese gemeenten en regio’s.

‘Vooral bij kleine en middelgrote gemeenten kunnen kennis en capaciteit om hittestress in kaart te brengen ontbreken’, zegt projectleider Gideon Spanjar. ‘Ze hebben onvoldoende inzicht in het hitteprobleem zelf en de effectiviteit van mogelijke maatregelen.’ Daarom gaan Spanjar en collega’s deze zomer meten hoe effectief vergroeningsmaatregelen in de stad zijn. Het eindstation van Cool Towns is een atlas van geavanceerde hittekaarten van verschillende Europese steden en een evidence-based interventiecatalogus op basis van vier meetjaren. Hiermee kunnen gemeenten zelf hittekwetsbaarheden beter in kaart brengen en maatregelen afwegen voor een hittebestendige inrichting van de stedelijke omgeving.

Verder lezen? In De Morgen werd Gideon Spanjar onlangs geïnterviewd over het project .

2. Klimaateffectief groen: wat is het effect van schaduw door verschillende bomen?

Groen is de meest effectieve maatregel tegen hittestress én kan bijdragen aan waterbestendigheid, mits de inrichting hierop is ontworpen. Maar welk type groen is nu het beste tegen en bij klimaatverandering? In het project Klimaateffectief groen onderzoeken de HvA, Wageningen Universiteit en bureau Niek Roozen Landscape hoe een groene straatinrichting het meest effectief is voor verkoeling in verschillende wijktypen.

‘Voor verschillende soorten en ontwerpen van straatgroen onderzoeken we zowel de verkoelende werking als de kwetsbaarheid tegen verdroging’, legt lector Jeroen Kluck uit. ‘Daarbij richten we ons op vier karakteristieke en veel voorkomende wijktypen: het stedelijk bouwblok, de bloemkoolwijk, de volkswijk en een verbindingsweg. Zo gaan we deze zomer op het Steve Bikoplein in Amsterdam drie keer het effect van de schaduw door de verschillende bomen meten. Universiteit Wageningen zal gelijktijdig allerlei bomen in de buurt bemeten.’ Uiteindelijk levert het project concrete handvatten op voor ontwerp, aanleg, inrichting en beheer van klimaatbestendig en verkoelend stedelijk groen.

Projectleider Froukje de Vries tijdens een meting in een woning

3. Hitte in de woning: hoe heet wordt het in woningen?

Woningen in Nederland worden verduurzaamd om aan landelijke energiedoelen te voldoen, bijvoorbeeld door het verhogen van isolatie en kierdichting. Dit werkt goed in de winter, maar in de zomer zorgt deze aanpassing ervoor dat warmte in de woning vastgehouden wordt. Zeker op warme dagen als vandaag neemt hinder door oververhitting in woningen toe.

‘Op dit moment wordt deze ‘koelbehoefte’ nog onvoldoende meegenomen in de plannen voor renovaties’, zegt projectleider Froukje de Vries. ‘Ook speelt dit thema nog te weinig bij gemeenten en provincies. Op welke manier moeten we onze Nederlandse woningvoorraad verduurzamen zodat we in de zomer niet alsnog een extra energievraag krijgen voor koelen? In het project Hitte in de woning verkennen we de mogelijkheden samen met corporaties, gemeenten en provincies.’ Deze zomer wordt de eerste stap binnen dit onderzoek gezet: dan gaan De Vries en collega’s in ongeveer zestig woningen door heel Nederland meten hoe heet het wordt, om zo de omvang van de hitteproblemen te duiden in verschillende soorten woningen.

Meer weten over hitte in woningen? Op 18 juli werd lector Jeroen Kluck geïnterviewd door NOS Radio 1 Journaal .

Meer weten over het onderzoek naar dit onderwerp?

Hieronder vind je de resultaten van de afgeronde onderzoeksprojecten Hittebestendige stad en Hitte in bestaande woningen:

  • In het rapport De Hittebestendige Stad: Een koele kijk op de inrichting van de buitenruimte verwerkten lector Jeroen Kluck en zijn team aanbevelingen voor gemeenten om steden hittebestendig te maken. Het document bevat onder meer hittekaarten. Hierop kleuren plekken felrood als ze op meer dan vijf minuten van een verkoelende plek liggen. Die kleur moet groener.
  • In de handreiking Hitte in bestaande woningen kun je lezen welke maatregelen warmte in woningen kunnen beperken. Wat blijkt? Maatregelen die de zoninstraling in woningen verminderen, hebben het grootste positieve effect. Oriëntatie van het huis, locatie en grootte van ramen en zonneschermen spelen daarbij een voorname rol. Maar ook menselijk gedrag blijkt een belangrijke factor.