‘Ik wil bedrijven helpen om kringlopen in de keten te sluiten’

Interview met promovendus Kasper Lange

18 jul 2022 10:48

Hoe kun je bedrijven helpen om circulaire businessmodellen op te zetten voor het benutten van reststromen? Die vraag stond centraal in het promotieonderzoek van Kasper Lange, onderzoeker en docent bij het lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). De promovendus ontwikkelde een spel waarmee ketenpartners – en studenten die meer over het onderwerp willen leren – samen om de tafel kunnen, en voorspelde aan het hand van computersimulaties het succes van verschillende bedrijfsmodellen. Lange promoveerde op 1 juli 2022 bij de TU Delft.

Je kiest een reststroom, zeg aardappelschillen met hoogwaardige eiwitten, brengt aanbieders en afnemers bijeen en klaar is Kees, zou je denken. Maar een circulair businessmodel opzetten is een stuk ingewikkelder dan het klinkt, benadrukt Lange. ‘Je opereert als bedrijf in een omgeving die continu verandert. Denk aan seizoensgebonden fluctuaties in de aanvoer en afname van reststromen, wetgeving die wordt aangescherpt en ketenpartners met verschillende ideeën en belangen. Daardoor zie je nu vaak dat partners in veelbelovende circulaire initiatieven voortijdig afhaken. Ze kunnen de situatie niet goed inschatten en vinden het afbreukrisico te groot.’

Orde in de chaos

Het werk van Lange schept voor het eerst orde in de chaos. ‘Het bordspel en de computermodellen die ik samen met praktijkpartners heb gebouwd geven ketenpartners inzicht in hoe je kringlopen het beste kunt sluiten,’ vertelt hij. ‘In verscheidene case-studies hebben we onderzocht hoe netwerken van bedrijven kunnen samenwerken om hun biodegradeerbare reststromen om te zetten in waardevolle compost en biogas voor lokaal gebruik.’

Slim samenwerken

Het bordspel, met collega’s en bedrijven ontwikkeld binnen het HvA-project Re-Organise , is doorontwikkeld en nu geschikt voor zowel ketenpartners als studenten. Deelnemers krijgen in het spel een rol toegewezen en moeten zoveel mogelijk afvalkaarten weg zien te spelen, bijvoorbeeld door te investeren, onderlinge afspraken te maken, en slim samen te werken. ‘Het spel laat zien met welke dynamiek je te maken krijgt als je een businessmodel in de praktijk gaat toepassen.’

Projectpartners en HvA-studenten hebben het spel al mogen spelen en zijn enthousiast. ‘Een bedrijf is meteen aan de slag gegaan met een bedrijfsmodel dat in het spel als kansrijk uit de bus kwam,’ illustreert Lange. Met behulp van text-mining analyseerde hij het werk van studenten. ‘Ze hadden aantoonbaar meer geleerd over het ontwerp van gesloten kringlopen, en hoe een en ander wordt beïnvloed door technische en sociale aspecten.’

Kwantitatief onderzoek

Behalve voor praktijk en onderwijs is het onderzoek van Lange waardevol voor de academische wereld. ‘Er ligt nu een kwantitatieve methode voor het opzetten van simulatiemodellen en het toetsen van circulaire businesssmodellen,’ vertelt hij. Tot nog toe konden bedrijfsmodellen alleen kwalitatief met elkaar vergeleken worden. Lange valideerde zijn aanpak in een case-studie, uitgevoerd binnen het project Re-Store.

Lange vergaarde ook kennis over de invloed van gedrag van ketenpartners op de levensvatbaarheid en robuustheid van samenwerkingsverbanden in de keten. Zo bleek dat de gedragsintenties van zowel afvalaanbieders als lokale verwerkers invloed uitoefenen op de winstgevendheid en levensvatbaarheid van korte kringlopen. ‘Inzichten als deze helpen bij het ontwikkelen van effectief beleid op weg naar een circulaire economie.’

Maatschappelijke impact maken

En dat is precies waar het Lange, in 2005 afgestudeerd in Industrial Design Engineering aan de TU Delft, om te doen is. ‘Ik heb bijna zeven jaar in het bedrijfsleven gewerkt en daar allerlei systemen ontworpen, bijvoorbeeld voor het terugwinnen van warmte in fabrieken,’ vertelt hij. ‘Maar ik wilde meer maatschappelijke impact maken.'

Reden waarom hij in 2012 de overstap maakte naar de HvA, om daar te werken als docent en onderzoeker. Zijn promotieonderzoek bood hem de extra intellectuele uitdaging waar hij al een tijd naar op zoek was. ‘Als kind al droomde ik er al van om uitvinder en wetenschapper te worden,’ lacht hij.

Veel verschillende petten

Met een promotiebeurs voor leraren van de NWO en een beurs van de HvA kon Lange in 2015 met zijn promotieonderzoek aan de slag. Een stevige kluif om zich in vast te bijten, zo bleek: ‘Ik had veel verschillende petten tegelijk op en dat maakte time-management een uitdaging.’ Lange schreef zijn onderzoeksplan vanaf scratch en legde contact met promotor Paulien Herder en co-promotor Gijsbert Korevaar van de TU Delft. Lector Inge Oskam begeleidde het onderzoek vanuit de HvA.

Hoofdonderzoeker

Lange was hoofdonderzoeker in de projecten Re-organise en Re-store, gaf onderwijs, was betrokken bij het opzetten van de master Urban Technology, werd voor de tweede keer vader, en wist een proefschrift af te leveren met publicaties in vooraanstaande wetenschappelijke vakbladen. ‘Mijn promotie heeft me niet alleen laten groeien als onderzoeker, maar ook als begeleider en coach van studenten,’ vertelt hij. ‘Welke mate van zelfstandigheid kunnen machelor- en masterstudenten bijvoorbeeld aan? En hoe kun je als docent leren van toekomstige generaties?

Wetenschap, praktijk en onderwijs

Lange is er trots op dat hij niet ‘zomaar’ een academisch proefschrift heeft afgeleverd, maar een waarin wetenschap, praktijk en onderwijs nauw met elkaar verbonden zijn. ‘Bedrijven en onderzoekers kunnen meteen aan de slag met de inzichten die ik heb opgedaan, en het spel en de simulatiemodellen worden gebruikt in enkele minoren. Ze krijgen ook een plek in de Master Urban Technology van de HvA. Mijn onderzoeksresultaten verdwijnen dus zeker niet in een la.’

Lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen

Een circulaire stad is een stad zonder afval, waarin materialen eindeloos worden (her)gebruikt. Het lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen van de HvA onderzoekt nieuwe manieren van ontwerpen, produceren en ondernemen, zodat stedelijke reststromen kunnen worden omgezet in waardevolle toepassingen. Zo draagt zij bij aan de transitie naar een circulaire economie.

Re-Store en Re-Organise

Twee RAAK-onderzoeksprojecten uitgevoerd onder de vlag Circulair Ontwerpen en Ondernemen zijn Re-Store (2018-2021) en Re-Organise (2016-2018). In Re-Store ontwikkelden onderzoekers en studenten een tool en simulatiemodellen die bedrijven en gemeentes inzicht geven in de milieukundige, economische en sociale impact van diverse afvalverwerkingsmethodes. Re-Organise draaide om de technische doorontwikkeling van verwerkingssystemen voor organische reststromen - denk aan vergisting tot biogas, compostering of toepassing als grondstof voor insectenkweek - voor decentrale toepassing, en de organisatorische oplossingen en verdienmodellen die hierbij komen kijken.