Het lectoraat Stedelijk Sociaal Werk

Het toerusten van sociaal werkers

Sociaal werkenden staan voor complexe vraagstukken en puzzels. Hoe pakken zij die samen aan? Wat hebben zij nodig aan kennis, vaardigheden en randvoorwaarden om bewoners met een opeenstapeling van problemen te ondersteunen om weer mee te doen? Of om in wijken te werken aan een gevoel van thuishoren? Als onderzoeksgroep onderzoeken wij wat de complicaties en succesfactoren zijn bij sociaal werken.

Met als context de stad

Ons vertrekpunt is hierbij de grootstedelijke stad. De hedendaagse stad heeft meerdere gezichten. De stad is een bron van creativiteit en vernieuwing, is de aanjager van de economie en trekt vele mensen aan. Tegelijkertijd heeft een stad als Amsterdam bovengemiddeld veel bewoners met hardnekkige sociale problemen. We zien in Amsterdam een groeiende tweedeling tussen werkend en werkloos, kansrijk en kans­arm, sociaal verbonden en sociaal geïsoleerd.

Met name aan de randen van de stad in wijken met veel sociale woningbouw is sociale uitsluiting te vinden. Sociale uitsluiting betekent dat mensen niet kunnen, willen of mogen meedoen. Ze kunnen niet meedoen doordat ze weinig te besteden hebben, sociale contacten missen, geen toegang hebben tot passende zorg en een prettige leefomgeving. Soms willen ze niet meedoen door teleurstellingen in hun leven. Of ze mogen niet meedoen door een (ervaren) geringe waardering vanuit de samenleving. Deze zaken kunnen elkaar bovendien versterken en kunnen gelden voor individuen en voor groepen.

Sociale uitsluiting tegengaan is een bijzondere uitdaging voor sociaal werkers, of dit nu (wijkteam)professionals zijn of vrijwilligers. Het vraagt van hen extra kennis en kunde op het gebied van participatie van bewoners, outreachend werken, opbouwwerk en omgaan met diversiteit.

Methoden

Om het sociaal werk te verbeteren gaan wij samen met professionals, (in)formele praktijkpartners en bewoners op zoek naar realistische en effectieve verbeteringen. Dit doen wij bijvoorbeeld door deze partijen met elkaar in gesprek te laten gaan, professionals te observeren en door interventies te evalueren. De huidige en toekomstige sociaal werkers zijn hierdoor beter toegerust om sociale problemen tegen te gaan.

Voorbeelden van projecten

De Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam en Omgeving

Een van onze projecten is de Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam en Omgeving. Het doel van de werkplaats is om vraagstukken in het sociaal domein te verbeteren. Dit doet wij bijvoorbeeld door het versterken van de relatie tussen wijkvrijwilligers en buurtteams en door te zorgen dat huisartsen beter weten hoe zij kunnen doorverwijzen naar de sociale basis. De Werkplaats richt zich vooral op de ontwikkel- en aandachtsbuurten van de grote stad, maar kijkt ook breder in de regio rondom Amsterdam en werkt samen met Hoorn, Uithoorn en Amstelveen en met gemeenten betrokken bij de GGD Zaanstreek-Waterland.

Onderzoek naar sociaal schaduwwerk

Een concreet voorbeeld van ons onderzoek in de werkplaats betreft ons onderzoek naar sociaal schaduwwerk. Sociaal schaduwwerk gaat over informele partijen die op een laagdrempelige en toegankelijke manier begeleiding en ondersteuning bieden aan heel moeilijk bereikbare groepen burgers. Dat vindt grotendeels plaats onder de radar van wijkteams. Te denken valt aan lokale organisatie voor mensen op de vlucht, de hulp die religieuze organisaties bieden zoals kerken en moskeeën, en de rol van buurtvaders en moeders. Wij delen dit concept met de praktijk door het doen van lokale casestudies en het aanbieden van bijvoorbeeld een lokale workshop. De lessen komen ook aan de orde in het onderwijs.

Onderzoek naar onbegrepen gedrag

Vanwege de nadruk in het landelijke beleid op extramuralisatie en vermaatschappelijking blijven mensen met een GGZ achtergrond vaker zelfstandig wonen. Wijkteams hebben een belangrijke rol in het signaleren van verward gedrag en het begeleiden en zo nodig doorverwijzen van mensen met verward gedrag. Uit divers onderzoek blijkt echter dat deze rol nog onvoldoende uit de verf komt. Eén van de gevolgen hiervan is dat psychisch kwetsbare mensen soms te laat in beeld komen en niet adequaat worden doorverwezen.

De GGD Zaanstreek-Waterland is eind 2017 gestart met een pilot, gericht op het versterken van wijk- en netwerkteams door middel van extra inzet en psychiatrische deskundigheid. Doormiddel van een procesevaluatie hebben we dit geëvalueerd.