HvA legt Gemeente Amsterdam langs de duurzame meetlat

Onderzoeker Maarten Hogenstijn aan het woord

26 sep 2022 08:40 | Centre for Economic Transformation

Hoe staat het in Amsterdam met CO2 uitstoot, overgewicht en groen? Op dinsdag 27 september lanceerde de gemeente Amsterdam een rapport over de Sustainable Development Goals, de duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 die door de VN zijn vastgesteld. In dit rapport is voor 6 van de in totaal 17 doelen gedetailleerd in kaart gebracht hoe de stad ervoor staat. Vier onderzoekers van de HvA hebben het onderzoek uitgevoerd, in nauwe samenwerking met de gemeente. Maarten Hogenstijn, onderzoeker en projectleider vanuit de HvA, vertelt over het proces, het onderzoek en de bevindingen.

Amsterdam is de eerste Nederlandse gemeente die zo’n analyse, een zogenaamde Voluntary Local Review (VLR), heeft laten maken. Hoe verloopt zo’n groot onderzoek?

Maarten Hogenstijn: “In de VLR staat een enorm veelomvattende vraag centraal: hoe staat Amsterdam ervoor wat betreft het halen van de Sustainable Development Goals (SDG’s)? Het is een uitdaging om met deze vraag aan de slag te gaan, maar je weet ook dat een compleet antwoord onmogelijk is. Als eerste zijn we dus gaan afbakenen."

"Lector Willem van Winden, collega-onderzoekers Marie Morel, Karin de Nijs en ik werkten nauw samen met de gemeente. We hadden regelmatig overleg met een kernteam en met een bredere werkgroep met mensen uit alle delen van de gemeentelijke organisatie. Samen met de werkgroep hebben we besloten om zes SDG’s van het totaal van 17 in detail uit te diepen en de andere 11 kort te behandelen. Deze zes vormen een afspiegeling van de SDG hoofdthema’s people, planet en prosperity, ze passen goed bij het lokale niveau en zijn voor Amsterdam relevant. Denk bijvoorbeeld aan ongelijkheid verminderen (SDG 10): dat is een belangrijk beleidsthema in Amsterdam. Maar uiteraard komt ook klimaatactie aan bod (SDG 13)."

Jullie hebben je laten inspireren door de VLR’s van Gent, Stockholm, Barcelona en Helsinki. Waarom deze steden?

"We zijn op zoek gegaan naar VLR’s van steden die enigszins lijken op Amsterdam en de verschillende aanpakken vergeleken. Gent kiest ervoor om elk jaar een aantal SDG’s in detail uit te werken. Stockholm structureert het rapport aan de hand van de belangrijkste beleidsdoelen van de stad. Barcelona heeft het maken van een VLR het meest grondig van allemaal aangepakt. Zij hebben alle doelen en indicatoren vertaald naar het lokale niveau en lokaal beleid. Helsinki lijkt misschien wel het meest op de aanpak die we uiteindelijk kozen: zij hebben aan de hand van het stedelijk beleid vijf SDG’s gekozen die ze in detail uitwerken."

Samenhang SDG's: tekening papieren bootjes

In hoeverre hebben jullie actuele ontwikkelingen kunnen meenemen in dit onderzoek?

“Het is lastig om super-actueel te zijn; we moeten het doen met de data die beschikbaar zijn. De laatste data die we hebben kunnen meenemen zijn uit maart 2022. We hebben in de tekst dus wel iets kunnen opnemen over de oorlog in Oekraïne en hebben nog aandacht kunnen geven aan het gevaar van energiearmoede, dat ook vóór de oorlog al een groeiend probleem was. Maar de laatste ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van inflatie, staan er niet in.”

Hoe kan de gemeente nu aan de slag met dit rapport als basis?

“Amsterdam heeft de afgelopen jaren mooie stappen gezet in het formuleren van beleidsdoelen én monitoring. Zo is er een Routekaart Amsterdam Klimaatneutraal 2050 ontwikkeld, en is er een jaarlijkse Monitor Circulaire Economie die steeds gedetailleerder wordt. Maar zelfs als alle plannen uitgevoerd worden, is dat nog steeds niet genoeg om het doel van 55% CO2 reductie in 2030 (vergeleken met 1990) te halen. Op het gebied van ‘planet’ moet er dus nog een schep bovenop.

In 2020 schreef Kate Raworth de ‘stadsdonut voor Amsterdam’ waarin vanuit vier invalshoeken van de donuteconomie naar ontwikkelingen in de stad gekeken wordt: sociaal, ecologisch, lokaal en mondiaal. Deze geven perspectief aan de SDG’s. Een aanbeveling uit het rapport is dan ook om de links tussen de donuteconomie en de SDG’s verder te versterken.

We bespreken ook een aantal ‘good practices’: initiatieven vanuit ondernemingen, organisaties of beleid die positieve impact hebben op het behalen van de SDG’s. Bijvoorbeeld RESILIO, het blauw-groene daken-project : daken die groen zijn en veel regenwater kunnen verstouwen. Dat levert een bijdrage aan SDG 13, het tegengaan van klimaatverandering. Een ander voorbeeld is Schoon Schip , een drijvende buurt in Amsterdam-Noord. Dat initiatief past erg goed bij SDG 11, duurzame steden en gemeenschappen.”

VLR Amsterdam - kartonnen huis met planten

Heb je als individu ook invloed op de ontwikkeling binnen een SDG?

“Natuurlijk! Het halen van de SDG’s kunnen we alleen samen, als iedereen bijdraagt. Je keuzes als burger en consument hebben invloed. Maar ook binnen een gemeenschap als onze hogeschool draag je bij in je rol als student, docent, onderzoeker of andere medewerker. SDG 4 is gericht op kwaliteitsonderwijs, en één van de subdoelen daarbij is ‘er tegen 2030 voor zorgen dat alle studenten kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen’. Om dat écht waar te maken, is er nog wel wat werk aan de winkel. Duurzaamheid zou een veel centralere plek moeten krijgen in het onderwijs.”

Is er iets te zeggen over de positie van Amsterdam binnen de SDG ontwikkeling in Nederland?

“Amsterdam is natuurlijk afhankelijk van beleid van de nationale overheid en van de EU, maar kan ook echt wel eigen keuzes maken. Zo is er ingezet op het bestrijden van overgewicht en dat heeft resultaat, in Amsterdam is het aantal mensen met overgewicht de afgelopen jaren gedaald, terwijl het landelijk is gestegen. Op het gebied van onderwijs zie je bijvoorbeeld dat de segregatie in Amsterdam vergeleken met heel Nederland hoog is, maar wel het laagst van de vier grote steden.

Verder blijft Amsterdam natuurlijk een grote stad, met bijpassende problemen. Zo is er relatief weinig groen binnen de gemeentegrenzen en komen bepaalde vormen van zware criminaliteit relatief vaak voor, hoewel de cijfers wel dalen.”

SDG 8 - Decent Work

Zijn er afspraken gemaakt voor data-verzameling voor een volgende VLR?

We hopen dat Amsterdam ervoor kiest om voortaan jaarlijks of tweejaarlijks te gaan rapporteren over hoe het ervoor staat met het bereiken van de SDG’s. Dan kan je de ontwikkelingen in de tijd beter in beeld krijgen. En natuurlijk werken wij daarvoor weer graag samen met de gemeente.

Vanuit de Hogeschool van Amsterdam werkten mee als onderzoekers:

Maarten Hogenstijn (vanuit CoE CET)
Willem van Winden (vanuit CoE CET)
Marie Morel (vanuit CoE UGSI)
Karin de Nijs (vanuit CoE UGSI)

Ook zes HvA studenten werkten mee aan het onderzoek

Student Leon Schulte over het onderzoek dat hij deed voor SDG 8 - werk:

"Persoonlijk vind ik het belangrijk dat iedereen gelijke kansen heeft op een baan, ongeacht de situatie waarin iemand verkeert. Ik ben benieuwd welke impact er gemaakt kan worden op het gebied van deze SDG om de werkgelegenheid onder de verschillende groepen te bevorderen. Ik vond het gaaf om mee te werken aan dit onderzoek, omdat het voor de Gemeente Amsterdam was en dus van belang."

Het Voluntary Local Review werd gelanceerd tijdens de SDG Action Days (27 september '22). Thea de Vries, clusterdirecteur Ruimte & Economie van de gemeente Amsterdam overhandigde het rapport aan Sandra Pellegrom, Nationaal Coördinator Duurzame Ontwikkelingsdoelen. SDG Nederland ziet graag dat het ontwikkelen van de SDGs en daarmee het werken aan een duurzame toekomst in een stroomversnelling komt.

Lancering VLR Amsterdam, sept '22

Thea de Vries (l) overhandigt VLR rapport aan Sandra Pellegrom (r), foto Roos Trommelen

Logo SDG Action Days - Turn it Around