Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding
Welke vormen van teacher leadership zijn in Nederland zichtbaar?
Niets nieuws onder de zon?
Er zijn altijd leraren geweest die een belangrijke rol hebben gespeeld in de vernieuwing van het onderwijs, de nascholing van collega’s, vakbonden, het schrijven van lesmethoden, etc. Het leiderschap van leraren is dus eigenlijk van alle tijden.
Maar omdat veel leraren de laatste jaren het gevoel hebben dat hun professionele ruimte kleiner wordt, wordt leiderschap van leraren vaker gebruikt om de klasoverstijgende initiatieven vanuit leraren te benoemen. Zo is het nadrukkelijk op de agenda komen te staan.
Tegelijkertijd blijkt uit gesprekken met schoolleiders dat het versterken van leiderschap niet een vast recept kent. Scholen gebruiken verschillende aangrijpingspunten voor een omslag naar meer (community-based) teacher leadership, bijvoorbeeld: brede ontevredenheid over de huidige structuur, het vertrek van leidinggevenden, een verandering in de leerlingpopulatie of de start van een nieuwe school.
Geduld en consistentie voor meer leiderschap
Uit gesprekken met schoolleiders die proberen om community-based teacher leadership en gedeeld leiderschap in hun school vorm te geven komen nog twee elementen naar voren die essentieel zijn.
Allereerst het belang dat verschillende elementen van de school consistent met elkaar verbonden zijn. Dan gaat het om cultuur, structuur, onderwijsvisie en de fysieke schoolomgeving. Wanneer die elementen elkaar versterken kan dat een impuls geven aan het leiderschap van leraren. Bij voorbeeld door het onderwijsproces zo in te richten dat leraren de gelegenheid hebben elkaar te treffen. Hoe uitnodigend de fysieke ruimte eruit ziet heeft hier vervolgens ook invloed op.
Ten tweede moeten leraren en schoolleiders ervoor waken dat de cultuur niet terugvalt naar vertrouwde (hiërarchische) patronen en (helden)paradigma’s. Schoolleiders moeten zich voortdurend de vraag stellen wat hun rol is en wanneer ze naar achter of naar voren moeten stappen. Het versterken van leiderschap van leraren is daarom ook een kwestie van geduld.
Voorbeelden en portretten
Het is opvallend hoeveel het leiderschap van leraren de afgelopen jaren is gesteund en gevormd door initiatieven als masteropleidingen, meet-ups, en Onderwijspioniers/LerarenOntwikkelFonds LOF. Ook schoolbesturen stimuleren het leiderschap van leraren binnen hun school door middel van het benoemen van rollen en door het aanbieden van professionaliseringstrajecten rond teacher leadership.
Op de volgende pagina’s zijn voorbeelden en portretten te vinden van leraren die een leidende rol pakken binnen en buiten hun school, van scholen die een cultuur van community-based teacher leadership en gespreid leiderschap te realiseren, en van professionaliseringsprogramma’s die gericht zijn op het versterken van het leiderschap van leraren binnen en buiten scholen.
