Kenniscentrum Maatschappij en Recht

Bewoners in transitie

Blog door Stephanie Verdoolaege
Gepost op: 1 mrt 2014

Veel grote steden zijn op wijkniveau aan het experimenteren met nieuwe manieren van werken, waarbij er gebiedsgericht en in een netwerk van partijen wordt gezocht naar een nieuwe werkelijkheid. Een werkelijkheid waarin de overheid ook een grote rol ziet weggelegd voor de bewoners van deze wijken.

Wijkaanpak

Er worden projecten gestart om bewoners zelf meer aan het stuur te krijgen en er poppen verscheidene uitwerkingen hiervan op. Trusts, communities en andere collectieven zijn de meest gebruikte zelfstandig naamwoorden als het gaat over de nieuwe vormen van wijkaanpak.

In deze nieuwe ontwikkeling is een 180 graden cultuurtransitie vereist. Een cultuurtransitie waarin bewoners een andere mindset (waarden en overtuigingen) en ander gedrag zullen vertonen in een arena/netwerk van instituties, formele en informele verbanden en al bestaande initiatieven. Zij staan zelf aan het stuur, in plaats van de overheid. De overheid en ook andere maatschappelijk organisaties, krijgen slechts een faciliterende rol. Er zal een nieuwe wijkcultuur ontstaan met nieuwe rollen voor iedereen, waarin de bewoners zelf de regie hebben over hun wijk.

Het klinkt als een ideaal plaatje, waarin de stad zichzelf organiseert. In de praktijk werkt het echter minder sprookjesachtig. Het is een proces waar bewoners en professionals door heen moeten met elkaar, bestaande uit twee fases: bewustwording en uitvoering.

Bewustwording

Gezien de mentaliteit zullen bewoners een andere mindset moeten krijgen. Een mindset waarin zij beseffen en uitdragen dat ze zelf aan het stuur staan en samen met buurtbewoners meer verantwoordelijkheid dragen voor de wijk. De overheid treedt langzaam terug en zal minder voor bewoners betekenen. Op wijkniveau wil men voorkomen dat kansarmere wijken in de verloedering terechtkomen als de overheid minder investeert.

Verschillende onderzoekers wijzen er echter op dat bewoners zich niet zomaar binden, al helemaal niet aan iets wat nog niet bestaat en waar ze zelf de ontwikkelaar van zouden moeten zijn. Intrinsieke motivatie van bewoners is een vereiste wil de samenleving meer leunen op deze bewoners. Voor wijkprofessionals, zoals buurtcoördinatoren van de gemeente, welzijnswerkers, zorgprofessionals, bewonersvertegenwoordigers en huismeesters betekent dit dat ze moeten durven loslaten en bewoners het vertrouwen moeten geven dat ze iets kunnen ontplooien. Ze hebben experimenteerruimte nodig binnen hun eigen takenpakket om hier verder invulling aan te kunnen geven. Dit vraagt om flexibiliteit van de organisaties waarin deze professionals werken.

Uitvoering

Deze cultuurtransitie vraagt om andere vaardigheden en competenties van bewoners en professionals. Bewoners zullen vaardigheden moeten bezitten om met elkaar te kunnen samenwerken, om conflicten te beslechten en om activiteiten en initiatieven te organiseren. Het gaat hier om sociaal-economische, maar ook cognitieve en organisatorische vaardigheden. Voor professionals geldt dat ze op zoek moeten naar wat hun faciliterende rol eigenlijk inhoudt. Hoe kunnen ze de bewoners zo goed mogelijk ondersteunen zonder zelf de regie over te nemen? Coachings- en trainingsvaardigheden zijn hierbij nieuwe vaardigheden. Daarnaast zullen ze in staat moeten zijn verbindingen te leggen met andere organisaties. Het is een zoekproces naar best practices in combinatie met best persons.

Deze twee fasen vinden plaats in een bepaalde arena. De wijk kent een bepaalde historie aan bewonersinitiatieven en aan gevestigde instituties. Daarnaast ontstaan er nieuwe verantwoordelijkheidsvraagstukken als bewoners aan het stuur staan en is men zoekende naar het creëren van zoveel mogelijk ruimte voor bewoners door regelvrije zones te zoeken. Van organisaties vraagt het flexibiliteit, investeringsuren om te experimenten en het sluiten van samenwerkingen met andere partijen.

Het klinkt als een ingewikkeld proces. En dat is het ook. Een cultuurtransitie ontstaat niet zomaar, dat kost vaak jaren. Hoe kunnen we er voor zorgen dat de puzzelstukjes in elkaar vallen? Daarover zal mijn volgende blog gaan.