Kenniscentrum Maatschappij en Recht

Rabobank Libor

Blog door dr. Alex Straathof
Gepost op: 9 dec 2013

Afgelopen 26 oktober werd bekend dat de Rabobank een boete van 1 miljard dollar krijgt opgelegd vanwege het frauduleus beïnvloeden van de Libor-rente. Libor staat voor de London Interbank Offered Rate. Het gaat om rentetarieven die banken elkaar in rekening brengen. De Libor geldt als basis voor zeer veel internationale bankproducten. Bestuursvoorzitter Piet Moerland kondigt die dag zijn vertrek aan.

Libor

Door zijn functie neer te leggen neemt hij verantwoordelijkheid voor de handelswijzen die binnen de bank zijn ontstaan. Op 18 november stapt ook Sipko Schat op. Onder hem vallen de medewerkers die zich dagelijks met de Libor bezighouden. Hij bleef enkele weken na het bekend worden van de boete nog in dienst, omdat zowel de Raad van Commissarissen als De Nederlandsche Bank ervan overtuigd waren dat hij niet op de hoogte was van de frauduleuze praktijken. Onder druk van de lokale Rabobanken was de positie van Schat echter niet meer te handhaven. Zaterdag 30 november komt NRC Handelsblad met het bericht dat de bewuste handelswijzen rond de Libor-rente niet alleen in het buitenland plaatsvonden, maar ook in het hart van de organisatie, in Utrecht op het hoofdkantoor. Dat roept vragen op over de cultuur van de Rabobank. Gaat het om een kleine niche binnen de Rabobank in Londen, of is ook de moederorganisatie in Utrecht betrokken?

Cultuur zet zich door

De van fraude beschuldigde handelaren bevonden zich in de eerste aanleg in Londen. In 2006 ontdekten zij dat zij voor de bank enkele miljoenen per dag konden verdienen door de tarieven op dagbasis te beïnvloeden. Door het systeem van bonussen hadden zij daar zelf baat bij. Meer winst voor de bank betekent meer bonusuitkeringen. In 2008 werd, na de val van Lehman Brothers en de economische crisis die hierdoor werd ingeluid, de Londense afdeling van Rabobank gesloten. De activiteiten werden overgeplaatst naar het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht. De afdeling krijgt vanaf dat moment een Nederlands afdelingshoofd. De cultuur die eerst alleen in Londen zou bestaan (dat is het verhaal van de Rabobank), zet zich door in Utrecht (zoals nu blijkt uit de informatie die de NRC geeft). Ook onder het nieuwe hoofd en ondanks de personeelswisselingen binnen de afdeling.

Londense City-cultuur

Wat is er aan de hand? Komt het erop neer dat de Londense City-cultuur zich als een nichecultuur heeft kunnen nestelen en handhaven in Utrecht? Als dat het geval is dan mag de imagoschade voor de bank groot zijn, maar is het organisatieprobleem te overzien. De verantwoordelijke topmensen erkennen hun fouten en er wordt een reorganisatie op de bewuste afdeling doorgevoerd. Hierdoor worden oude gedragswijzen geblokkeerd en ontstaat er ruimte voor meer acceptabel gedrag. Deze interventies behoren tot de huidige aanpak van de Rabobank. Een deel van de functies (de ‘submitters’, degenen die de rentepercentages doorgaven naar een centraal punt in Londen) is naar een andere afdeling geplaatst, waardoor er functiescheiding tussen submitters en handelaren is ontstaan.

Nichecultuur of cultuurkenmerk

Het kan ook zijn dat het gedrag in Utrecht niet op zichzelf staat, niet is gekoppeld aan een beperkte subcultuur binnen de organisatie. Als het gedrag onderdeel is van een bredere Rabobank-cultuur dan is het vertrek van twee topfunctionarissen plus een functiescheiding geen toereikende oplossing om aan de ongewenste cultuur een einde te maken. De vraag is of er andere frauduleuze gedragsoplossingen binnen de bank bestaan die zijn getolereerd, of zelfs zijn toegestaan vanwege een winstoogmerk, het aanzien van de bank en de ambitie speler in een internationaal te zijn. Zo’n situatie heeft zich nu geopenbaard bij de Britse bank RBS. Ook die bank was betrokken bij de Libor-affaire. Onlangs is duidelijk geworden dat RBS gezonde bedrijven moedwillig failliet heeft laten gaan, omdat dat voor de bank financieel gewin opleverde. Ook is RBS betrokken bij een nieuw schandaal rond wisselkoersfraude, een miljardenmarkt. Als de Rabobank ander organisatiegedrag toestaat dat dezelfde waarden dient als de Libor-handelswijzen heeft gedaan, dan is een diepergravende cultuurverandering nodig om aan de problemen een halt toe te roepen. De vraag of het gaat om een nichecultuur of een cultuurkenmerk dat veel grotere delen van de bank raakt, zal beantwoord moeten worden als nieuwe feiten over de Rabobank zich aandienen.